پیش آگاهی همه گیری بیماری زنگ زرد گندم دیم در استان کرمانشاه

این پژوهش با هدف پیش آگاهی همه گیری زنگ زرد، گندمزارهای دیم درچهار پهنه ی کانون آلودگی به این بیماری در شهرستان های سرپل ذهاب و گیلان غرب (گرمسیری) و اسلام آباد غرب و ماهیدشت (معتدل) استان کرمانشاه در سال های  ۹۷-۱۳۸۸ انجام شد و به منظور ارزیابی همبستگی داده های هواشناسی با رخداد همهگیری، ویژگی های زمینه ساز گسترش بیماری شناسایی و پایش شد. بیماری در سال های ۹۱-۱۳۹۰ و ۹۶-۱۳۹۵ و ۹۷-۱۳۹۶ بدون بروز هیچ گونه جوش زنگ زرد در کانون های آلودگی استان، سال های ۹۰-۱۳۸۹ و ۹۲-۱۳۹۱ و ۹۳-۱۳۹۲ و ۹۴-۱۳۹۳ با آلودگی پایین و پراکنده، و سال های ۸۹-۱۳۸۸ و ۹۵-۱۳۹۴ با آلودگی بالا همه گیر شد. آزمون آماری تجزیه به مولفه اصلی (Principal component analysis) داده های هواشناسی و پایش بیماری در این دوره ده ساله نشان داد که شمار روزهای بارانی از مهر تا اردیبهشت ، دوره های دربرگیرنده روزهای پیاپی با دمای کمینه ی ۹-۶ درجه سلسیوس و نم بالای ۶۰ درصد و بلندترین دوره روزانه با این ویژگی، میانگین بیشینه درصد نم بهمن ماه و میانگین کمینه دمای اسفندماه برترین نشانگرهای رخداد همه گیری زنگ زرد در هر چهار پهنه ی مورد بررسی بودند. دو ویژگی روزهای یخبندانی و روزهای با دمای کمینه ی زیر۱۰- درجه سلسیوس برترین نشانگرهای پیش بینی زمان بروز بیماری بودند. همخوانی این یافته ها با مدل رگرسیون ترتیبی برازش شده نشان داد که پیش بینی سال همه گیری زنگ زرد در استان کرمانشاه و زمان بروز بیماری در دیم زارهای هر پهنه با کمک این شناسه های کلیدی در پایان اسفندماه هر سال انجام پذیر است. سپس کارآیی مدل برازش شده در پیش بینی صحیح، از نبود رخداد بیماری زنگ زرد در سال ۱۳۹۶ و آلودگی پایین در سال ۱۳۹۷ راستی آزمایی گردید.

کلیدواژه ها:

بروز (وقوع) بیماری ، دیم زار ، زنگ نواری ، همه گیری