محمد ملکی لنبر - دانشجوی فیزیک دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس
داریوش منصوری - استادیار گروه فیزیک دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس
اکبر رشیدی ابراهیم حصاری - استادیار گروه فیزیک دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس

در این تحقیق تغییرات تاوایی ناشی از فرارفت و انتشار، کرل تنش بستر و کرل تنش باد در خزر شمالی برای دو ماه فوریه و آگوست با استفاده ازمدل POM بررسی شد. مدل POM ، مدلی اقیانوسی با مختصات عمودی سیگما، شبکهی افقی منحنیوار راست گوشه است. در این مدل از داده هایمیدان دما و شوری WOA و از داده های باد، بارش، تبخیر، یخ، تابش امواج کوتاه و بلند، اخذ شده از بانک داده های روزانه ECMWF ، با دقت ۷/۵دقیقه و با گام زمانی ۶ ساعته، استفاده شده است. برای داده های رودخانه ها از میانگین ماهیانه ی داده های NRL ، و برای ژرفاسنجی از داده هایGEBCO۰۸ با دقت ۳۰ ثانیه استفاده شد. نتایج آن پس از بررسی پایداری، با داده های میدانی موجود، مقایسه و تطابق خوبی بین الگوی تغییراتدما و نیز شوری مشاهده شد. از نتایج این تحقیق، مهمترین عامل ایجاد تاوایی در حوضه شمالی دریای خزر، تاوایی ناشی از فرارفت و انتشار استکه در مناطق غربی و شمال غربی این حوضه دارای مقدار بیشینه می باشد و نیز بیشترین مقدار تاوایی سطحی نیز در سواحل شرقی و جنوب غربیحوضه شمالی مشاهده می گردد که ماکزیمم مقدار آن در ماه آگوست و فوریه در شرق این حوضه به ترتیب برابر با مقادیر (۱۰)e۱/۵ و (۱۰)۲e می باشند.

تاوایی، فرارفت و انتشار، مدل POM ، دریای خزر