بررسی وضعیت تجارت خارجی شهرهای شرقی ایران با تکیه بر اسناد(۱۳۱۴-۱۳۰۶ق./ ۱۸۸۹-۱۸۹۶م.)

کنسولگری بریتانیا در مشهد در هفت سال نخست فعالیت دو چهره را به عنوان سرکنسول تجربه کرد: سرلشگر چارلز اسمیت مک لین و نی الیاس. شهرت مک لین بسیار فراتر از نی الیاس بود، اما ظاهرا آنچه عملا رخ داد، مدیریت بهتر نی الیاس بود. درمجموع در این هفت سال، سرکنسولگری می کوشید تا با ارائه گزارش ها و آمارهای دقیق و میدانی، تصمیمات اقتصادی و تجاری اصلی بریتانیا در هندوستان و انگلستان را مشخص و موقعیت آن را در قیاس با رقبا، خصوصا روسیه، بهبود بخشد. از این رو، در گام نخست سعی می کرد موقعیت بریتانیا را دقیق مشخص کند و در گام بعدی راهبردهای اساسی و کلیدی به تصمیم گیران ارائه نماید. درواقع، این اسناد در بعد اقتصادی از یک سو اشاره به کالاهای خارجی و وارداتی به شرق ایران و از سوی دیگر معرفی راه های تجاری منتهی به این شهرها و همچنین وضعیت رقبای آنان به ویژه روسیه بود. در کنار این موارد، تحلیل های متفرقه ای که به نحوی می توانند در تصمیم گیری انگلیسی ها واقع شوند، بخشی از اسناد دیگر را تشکیل می دهند. خلاصه تمام این موارد نیز به صورت آماری و کمی در قالب جداولی منعکس شده است. همه این موارد به گونه ای مناسب توانسته است، تصویری از اوضاع اقتصادی و حتی اجتماعی شهرهای شرقی ایران در فاصله سال های ۱۳۰۶-۱۳۱۴ق./ ۱۸۸۹-۱۸۹۶م. به نمایش گذارد.

کلیدواژه ها:

کنسولگری بریتانیا ، انگلستان ، تجارت خارجی ، مشهد ، روسیه