علی سلطانی - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز
مریم عظیمی - کارشناس ارشد شهرسازی – کارشناس GIS اداره کل راه و ترابری استان فارس
سید حسن شعبانیان احمدی - کارشناس ارشد سنجش از دور و GIS- کارشناس GIS وزارت راه و ترابری

گذار از یک نظام شهری سنتی(با نظام ساختاری/عملکردی مختص خود) به یک نظام شهری قانونمند و پیشرفته الزام تحول در روابط، کنش ها، ساختارهای فیزیکی،نظام های شبکه ای، حجم های جمعیتی ،عملکردهای برون و درون کانونی و.... را بوجود آورده و آهنگ ضربات خود را بر پیکره ی ساختارهای فضایی طنین افکنده است. در واقع نظام شهری چیزی جز سکونت گاههای کوچک و بزرگ و ارتباط میان آنها نیست. از این رو در برنامه ریزی فضایی و آرایش شبکه شهری ، شبکه های ارتباطی اهرم های مهمی محسوب می شوند. ساختار شبکه راهها با فعالیت های مناطق مرتبط بوده و دارای اثرات متقابل است. بهبود این ساختار باعث شکوفایی مناطق شده و توسعه اقتصادی و اجتماعی و تنوع فعالیت ها را به دنبال دارد و زمینه ساز پخشایش انسانها و فعالیت ها به نقاط دیگر می شود، به بیان دیگر شبکه ارتباطات به لحاظ تأثیر متقابل در شکل گیری و توسعه سکونتگاهها از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله به کشف رابطه بین نظام و ساختار سلسله مراتب شهری و شبکه راههای ارتباط دهنده، نقش و ارتباط شهرهای گرهگاهی موجود با شهرها و سکونتگاههای اطراف و تأثیری که شبکه های حمل و نقل موجود بر آن داشته می پردازیم. در این راستا پی بردن به هویت تاریخی و نظام تکاملی کانونها از طریق روش "تاریخی - چند مقطعی و مقایسه ای" صورت می گیرد. تجزیه و تحلیل شاخص ها ی شبکه ارتباطی و نظام شهری با استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام می گیرد . سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجموعه ای از ابزارها برای وارد کردن، ذخیره، بازیابی، بهنگام سازی، مدیریت، تحلیل و اخذ خروجی از داده های فضایی تعریف می گردد. مهمترین هدف از به کارگیری GIS، پشتیبانی برای تصمیم سازی است. لیکن وابستگی و در هم تأثیری کانونها شبکه ها و جریانهای درون منطقه ما را ناگزیر می سازد که مدلهای مختلف برخاسته از نگرش سیستمی چون مدل رتبه -اندازه (Rank-Size) و شاخص مرکزیت را جهت تبیین بهتر مسئله بکار گیریم. با تشکیل ماتریس اولیه اطلاعات شبکه ارتباطی عامل های تأثیر گذار را شناخته و مورد تحلیل قرار می دهیم. پس از ورود لایه های اطلاعاتی به سیستم GIS و وزن دهی داده ها، در نهایت نتائج کار در قالب گرافها،فلوچارتها و جداولی که بیانگر ارتباطات موجود میان پارامتر های شبکه راهها و نظام شهری باشد و همچنین نقشه های متعدد مورد استنتاج و تحلیل نهایی قرار خواهد گرفت.

شبکه ارتباطی، نظام شهری، ساختار سلسله مراتبی، مدل رتبه ، اندازه (Rank Size)، شاخص مرکزیت، سیستم اطلاعات