حسن فضل - دانش آموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، استاد مدعو موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

سده ۱۱ ه.ق./۱۷ م. مقارن با سلطه ترکان عثمانی در مناطق آسیای صغیر، شام، مصر و برخی از کشورهای اروپایی بوده است. مدارای حاکمان با پیروان ادیان، محبوبیت دولت و گسترش ادیان و مذاهب را به دنبال داشته، و از این رهگذر، زمینه سفرهای مبلغان مسیحی به منظور تبلیغ مسیحیت و گردآوری کمک های مالی نیز فراهم می شده است. از نتایج مهم این گونه سفرها، تالیف سفرنامه هایی بود که تاثیر بسزایی در شناساندن جغرافیای دیگر سرزمین ها داشت. الیاس موصلی، ماکاریوس انطاکی و پسرش پولس سه تن از این مبلغان هستند. الیاس پانزده سال به بخشی از اروپا و آمریکای مرکزی و جنوبی سفر کرد. ماکاریوس و پسرش پولس نیز در دو سفر پنج ساله و هفت ساله، راهی کشورهای والاکیا، مولداوی، اوکراین، روسیه و گرجستان شدند. گرچه قصد اصلی این پدران مقدس، ماجراجویی و شناخت کشورها نبوده، اما نوشته هایشان سهم بزرگی در معرفی اوضاع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آثار تاریخی و مذهبی کشورها داشته است. در این مقاله با روشی تحلیلی توصیفی، سفرنامه های الیاس موصلی و ماکاریوس انطاکی معرفی و بررسی، و نقششان در معرفی مناطق گوناگون تشریح می شود.

کلیسای شرق, الیاس موصلی, ماکاریوس انطاکی, گزارش های جغرافیایی