غلامرضا تاج بخش - دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آیت الله بروجردی، بروجرد، ایران

پیاده روی اربعین پدیده ای فراملی، تاریخی، کثیرالابعاد، فرامذهبی و بین رشته ای دارای کارکردها و پیامدهای گوناگون است که از دیرباز اهمیت و اعتبار ویژه داشته، و ابررویداد تلقی می شود. مناسک زیارتی با این حجم جمعیتی از کشورها و فرهنگ های مختلف قطعا با آسیب هایی روبه رو می شود. بر این مبنا ضروری است نگاهی جامعه شناختی به آسیب هایی که آن را تهدید می کند داشته باشیم تا بتوانیم با شناخت دقیق و صحیح آنها و حذف این آسیب ها، از پیامدها و آثار مخرب آسیب جلوگیری کنیم. به کمک روش نمونه گیری نظری و هدفمند با ۲۰ نفر از زائران ایرانی و عراقی در مسیر پیاده روی اربعین، از نجف تا کربلا، در مهرماه ۱۳۹۸ مصاحبه شد. داده های این مطالعه کیفی از طریق روش ترکیبی مشاهده و مصاحبه نیمه ساخت یافته گردآوری شد. یافته ها نشان می دهد آسیب هایی که پیاده روی اربعین را تهدید می کند عبارت است از: تفاوت ها و تعارضات فرهنگی، رقابت موکب های ایرانی و تخریب الگوی سنتی اربعین عراقی، آسیب های اجتماعی، عرفی شدن، اسراف و تبذیر، پسماندها و آلودگی محیط زیست، کم توجهی به واجبات دین، وجود فرقه های انحرافی، شکاف سنی شیعی و دولتی شدن اربعین. نتیجه گیری کلی از پژوهش حاضر آن است که اصلاح وضع موجود، تعمیق معرفت دینی و افزایش آگاهی درباره فلسفه پیاده روی اربعین در اولویت قرار گیرد.

پیاده روی اربعین, زائر, آسیب, جامعه شناختی, عراق.