سیاوش جعفری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
فاطمه رحیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تبریز

ضرب المثل ها از گونه های مهم فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی است و به عنوان یکی از اقسام ادبی همواره موردتوجه شاعران و نویسندگان بوده است. این بخش از ادبیات عامیانه شفاهی در ادبیات مکتوب به کرات به کار می روند. مثل ها به عنوان یکی از ابزارهای بلاغی، علاوه بر اینکه بر غنای متن و داستان می افزایند، در بسیاری موارد موجب ایجاد مشابهت سازی میان موقعیت و حالت ذهنی یا عینی با موقعیت و حالت ذهنی یا عینی دیگر می شوند. ضرب المثل ها گاه به صورت نثر و گاه به صورت نظم در میان آثار برخی از شاعران و نویسندگان به عنوان یکی از شاخص های سبکی آنان مطرح شده است. سیمین دانشور به دلیل ارتباط فروان با مردم از ضرب المثل های متعددی استفاده کرده است وی نقش موثری در روند ساده نویسی و گسترش توجه به ادبیات عامه را داستان نویسی ایفا کرد. دانشور با توانایی چشمگیری بین گذشته و زمان حیات خود ارتباط برقرار می کند و برای جذب خواننده و تاثیرگذاری بیشتر بر افکار عموم از فرهنگ خود آنان یعنی فرهنگ عامه بهره می برد. از میان مولفه های این فرهنگ که با مهارت و علاقه خاصی آن را به کار می گیرد، ضرب المثل های عامیانه است. احاطه دانشور به ادبیات عامه و کثرت بهره گیری از دانش فولکلور چنان است که به ویژه در رمان های: «سو و شون، شهری چون بهشت، جزیره سرگردانی، به کی سلام کنم؟» بازتاب فراوانی یافته است. ضرب المثل های عامیانه در رمان های فوق عناصری هستند که در این مجموعه های یادشده به رمان نویسی او بسیار یاری رسانیده است؛ بنابراین پژوهش حاضر که به روش کتابخانه‎ای و بر مبنای توصیف و تحلیل انجام شده، بر آن است ضربالمثلهای عامیانه از شاهکارهای رمان‎نویسی معاصر سیمین دانشور، نویسنده برجسته ایرانی را موردبررسی قرار دهد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که دانشور با توانایی و مهارت ضرب المثل عامیانه را در آثار داستانی خود بکار برده است.

فولکلور، ضرب المثل عامیانه، ادبیات داستانی، رمان، سیمین دانشور