عبدالحمید محسنی راد - کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

در روابط اجتماعی انسان ها، قراردادها، معاملات و دادوستدها، بخشی ضروری و اجتناب ناپذیر است. با توجه به این که مردمان از دیرباز نیازمند تعاشر و تعامل با یکدیگر از طرق مختلف مانند داد و ستد و غیره بودند؛ لذا این امر مستلزم عقدی بود که میان آن ها برقرار باشد، پس برای این کار معاملاتی به وجود آمد و برای این که این معاملات در معرض غرر قرار نگیرند، مستلزم هوشیاری خاص افراد بوده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی غرر در معامله در فقه و حقوق اسلامی انجام گرفته است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. مسئله غرر در مبادلات همواره مدنظر فقه شیعه بوده است و مسلمانان همواره سعی در اجتناب از مبادلات غرری داشته اند. معامله غرری مبادله ای است که به نحوی از انحاء، عاقبت و نتیجه آن مبهم باشد و این ابهام سبب ایجاد احتمال زیان در حد غیرمتعارف شود. به طورکلی سه مورد اصلی در غرر شامل غرر ناشی از ابهام در اصل وجود مبیع، غرر ناشی از وجود ابهام در صفات مبیع و غرر ناشی از وجود ابهام در قدرت بر تسلیم مبیع مطرح است. ازجمله معاملاتی که در بحث مدیریت ریسک در دنیا کاربرد زیادی دارد، معامله اختیارات بر روی سهام می باشد که شبهه غرری بودن این معاملات ازجمله شبهاتی است که در به کارگیری این ابزار مالی همواره محل بحث بوده است. با نگاه دقیق فقهی می توان نتیجه گرفت که مبادلات این ابزار شامل دو بخش معاوضه تعهد با ثمن و بیع حق می باشد. در حقوق اسلامی به دلیل فقدان پاره ای از شرایط اساسی، برخی از معاملات و قراردادها اعتبار و نفوذ ندارند؛ ازجمله این معاملات می توان به معاملات غرری اشاره نمود.

معاملات، غرر، عقد بیع، فقه اسلامی، حقوق ایران