سارا امینی - کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس، مدرس دانشگاه فنی و حرفه ای و هنرستان نیشابور

یکی از هنرهای نساجی سنتی ایران، دارایی بافی است که هر چند پیشتر در برخی از شهرهای ایران دارایی تولید میشده اما امروزه تولید آن فقط در شهر یزد محدود شده است. دارایی بافی همان ایکات است. ایکات کلمه ای است مالایایی به معنای گره زدن و رنگ نمودن که به فارسی به آن دارایی میگویند و روشی است قدیمی برای منقوش نمودن پارچه که عبارت است از رنگ نمودن نخهای پارچه قبل از بافت. منحصر به فرد بودن این پارچه به نوع رنگرزی و ایجاد طرح در بخش تاری آن وابسته است. هم اکنون در یزد تعدادی هنرمندان قدیمی دارایی تاری تولید میکنند که تولیدات آنها اغلب رومیزی و رولحافی و روسری میباشد. در این مقاله بر آنیم تا به مطالعه و تحلیل قشمایه های دارایی بافی شهر یزد از طریق نشانه شناسی بپردازیم و مبنای شکل گیری این نقوش را تعیین کنیم. این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی -و به روش گردآوری کتابخانه ای و تحقیقات میدانی مدون شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین تولیدات دارایی بافی در شهر یزد، به عنوان رولحافی، رومیزی، بقچه، لنگ (دستمال یزدی) و پرده بوده است و معروفترین کاربرد پارچه دارایی چادر شب دارایی است که در نوع خود منحصر به فرد است. نتایج این پژوهش نشان داد که نقشمایه های دارایی بافی یزد عبارت است از: سرو، طاووس، لوزی، راه راه، ابر، باد، مثلث و مربع. از منظر نشانه شناسی این نقشمایه ها تنها به فرم مختص نمیشود، بلکه هر یک از این نقوش، حاوی مفاهیم و مضامینی است که ریشه در هنر و فرهنگ ایرانی دارد.به عبارتی نقشمایه های دارایی بافی یزد دارای لایه های گوناگونی است که در لایه اول، نقشمایه ها به صورت اشکال و فرم ها دیده میشود و در لایه های بعدی، مفاهیم و گفتمان های مربوطه بیان میشود.

نقشمایه، دارایی بافی یزد، ایکات، نساجی ایران، نشانه شناسی