بررسی تحلیلی مباحث و اصطلاحات طب سنتی در مثنوی «من و سلوی» اثر نعمت خان عالی شیرازی

مثنوی «من و سلوی» یا «سخن­عالی»، منظومه ­ای اخلاقی و عرفانی، تعلیمی و اجتماعی­ از آثار نعمت­ خان «عالی شیرازی» نویسنده، شاعر و پزشک ایرانی­ تبار شیعی قرن ۱۱و۱۲ ه ق است. «عالی» در هند می­ زیسته و در دربار اورنگ ­زیب و بهادرشاه دارای منزلتی  بوده است. او به عنوان پزشک به دربار اورنگ زیب راه یافت و به نویسندگی و شعر روی آورد و از جانب اورنگ زیب و بهادرشاه به عناوین «نعمت خان» و «مقرب خان» و «دانشمندخان» مفتخر گردید. ­مثنوی «من و سلوی» مجموعه­ ای است­ از حکایات، با موضوعات اخلاقی، عرفانی و اجتماعی. «عالی» در بخش­ هایی از این مثنوی به­ طرح مباحث پزشکی اعم از نام بیماری­ ها، حالات بیمار، شیوه­ های­ درمان، داروها و برخی گیاهان دارویی و اخلاق پزشکی پرداخته ­است، که این ­مباحث تاکنون پنهان و مغفول مانده و به آن توجهی نشده ­است. در پایان این پژوهش به این نتایج مهم دست می­ یابیم که اولا «عالی» برغم اینکه در تذکره ­ها به عنوان شاعر و نویسنده معرفی شده، از پزشکان حاذق دربار بوده و سعی داشته است با طرح مباحث پزشکی در خلال حکایات به معرفی برخی بیماری­ ها و داروها و گیاهان دارویی بپردازد. ثانیا شیوه او در آگاهی بخشی و آموزش عمومی پزشکی و اخلاق پزشکی قابل توجه و بسیار کمیاب بوده و از نظر سبکی نیز حائز اهمیت است. ثالثا این مثنوی می­ تواند در مطالعات و تحقیقات طب سنتی و روابط علمی ایران و هند مورد استفاده و بهره ­برداری قرار گیرد. در این پژوهش از روش کتابخانه­ ای استفاده شده و با بهره­ گیری از سایر کتب مرتبط به تحلیل موضوع اشاره شده در متن مورد نظر می­ پردازد.

کلیدواژه ها:

من و سلوی ، سخن عالی ، عالی شیرازی ، نعمت خان ، طب سنتی