عکاسی آیینی و کارکردهای اجتماعی آن بررسی موردی مراسم عاشورا در ایران

دین در بسیاری از جوامع، جزء بنیادین و اساسی فرهنگ است، که نقش مهمی در حیات اجتماعی انسان ایفا میکند. دین، تنها یکرشته از رفتارها و احساسات نیست بلکه ترکیبی از باورها و اعمالی است که ایدئولوژی و نحوه اندیشیدن افراد را در جوامع سنتی مشروط میکند. آیین های دینی بخش گسترده ای از کنشهای اجتماعی ما را تشکیل میدهند . تنوع،گستردگی، انسجام و همبستگی،روح تعاون و همکاری،پویایی و تاثیرات فرازمانی، ازجمله ویژگیهای این مراسم در فرهنگ جامعه ماست. آیین، شکلی از معرفت است که از دیرباز به عنوان یک روش تعلیم با هدف سعادت حقیقی بشر از آن میتوان یادکرد.در ایران،از نمادیترین مراسمهای آیینی،عزاداریهای ماه محرم و صفر به ویژه مراسم روز عاشورا است.در این مراسم ارزشهای اخلاقی چون آزادگی،مبارزه با ظلم و ستم ،عدالتخواهی،شجاعت،ایثار و امربه معروفو نهی از منکر آموزش داده میشود، تا هر بار بستری بهمنظور ایجاد تقویت، حفظ و نگهداری ایمان مذهبی در محبان اهلبیت فراهم نمایدو سالها است که این مراسم موضوع مطالعه بسیاری از متفکرین، عاملان دینی، جامعه شناسان، محققین و ازجمله هنرمندان بوده است که هدف از آن ماندگار کردن این رویداد مهم با ثبت مفاهیم درونی در چارچوب هنرمی باشد.مراسم عاشورا ازجمله موضوعات بسیار مهمی است که سالهاست هنرمندان همواره بخشی از درونمایه هنرهای تجسمی ایران را به بازسازی این رویداد مهم اختصاص دادهاند بهطوریکه در طول تاریخ پیام و مفاهیم جلوه هایی از این رفتارهای دینی را به صورت مستند و نمادین در آثار هنری خویش متجلی نموده اند. هرساله در چنین روزهایی در هر شهر و روستایی بر اساس آیین های بومی آن منطقه مراسمهایی برگزار میشود که بسیاری از هنرمندان خاصه عکاسان حرفه ای و غیرحرفه ای در طول زمان برگزاری مراسم،به ثبت این رویداد اجتماعی و مذهبی میپردازند و سالانه هزاران عکس به بهانه برگزاری تعداد زیاد سوگواره ها و نمایشگاه هایی که با موضوع محرم در ایران برپا میشود توسط عکاسان حرفه ای و آماتور از این اجتماع بزرگ دینی ثبت میشود اما عکاسی آیینی فقط ثبت یک رویداد ساده نیست،بلکه تلاشی است برای اندیشه ورزی و درک صحیح هنرمند در انتقال مفاهیم و مصادیق فرهنگ عاشورایی با توجه به تاثیر و کارکردهای اجتماعی این باشکوه ترین مراسم شیعی ،لذا برای برون رفت از سطحی نگری در عکسهای عاشورایی عکاسان بایستی پیش از عکاسی، ضمن شناخت صحیح و آگاهی از فلسفه این واقعه بزرگ تاریخی بتوانند نمادونشانه های این معرفت و ذوق هنر دینی را با تکیه بر دانش زیبایی شناسی و فرهنگ دینی و بومی هر منطقه به دوراز هرگونه تعصب و اعتقادات مذهبی در آثارشان انعکاس دهند.

کلیدواژه ها:

آیین و مراسم ، کارکردهای اجتماعی ، مراسم عاشورا ، عکاسی آیینی.