حسین کاویار - استادیار گروه حقوق دانشگاه اراک mirhosseinkaviar@gmail.com)).
مریم مهاجری - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق× (نویسنده مسئول) (mohajerilaw@gmail.com).

در عصر کنونی سرعت بالای پیشرفت‎ها و شکل‎گیری نیازهای جدید، باعث بیشتر پرداختن بعضی فقها به موضوع متغیرات است و به همین سبب شاهد نظریاتی از سوی بزرگانی همچون امام خمینی&، علامه طباطبایی، شهید مطهری و شهید صدر در این حوزه هستیم. منسجم‎ترین و کامل‎ترین نظریه را در این خصوص شهید سیدمحمدباقر صدر ارائه‎ داده است و عنوان منطقه‎الفراغ نیز از عناوین ابتکاری ایشان است که در زمره یکی از مهم‎ترین نظریه‎های ایشان در اقتصاد و فقه سیاسی کارآمد و راه گشاست. یکی از حوزه‎های مهم صدور حکم، حکومتی ناظر به منطقه‎الفراغ است و آن حوزه‎ای از شریعت اسلامی است که احکام الزامی در آن مقرر نشده اما به سبب ماهیت متغیر احکام، موضوعات و عناوین، قابلیت قانون گذاری توسط ولی امر را دارد. حکم حکومتی ناظر به اختیارات حاکم اسلامی است و منطقهالفراغ به بخشی از حوزه ای ناظر است که حاکم اسلامی با ضابطه مصلحت امور مسلمین می تواند در آن به قانون گذاری بپردازد.

منطقه‎الفراغ, حکم ثابت, حکم متغیر, حکم الزامی, حکم اباحه, احکام حکومتی, مصلحت