محمدرضا آقایی

بر خلاف غرب که در آن مسئله رابطه علم و دین، به تعارض گزاره های دینی با نصوص مقدس منتهی شد، در جهان اسلام و جامعه اسلامی که قرآن کریم، همواره سرچشمه علوم و معارف بوده است و بر کسب علم و دانش، بیش از هر چیز دیگری در آن تاکید دارد، رابطه قرآن و علوم موجب شکوفایی تمدن اسلامی و پیشرفت علوم و فنون شده است. از مصداق هایی از این سخن، عبارت اند گزاره های متعدد قرآنی که با صراحت، به علم آموزی و ارزش علم و عالم و ارتباط با طبیعت به عنوان راهی برای خداشناسی توجه داده است ( مانند آیات ۳۱بقره،۱۵و ۱۶نمل،۹زمر،۲۶فاطر،۱-۵علق،۵طارق،۳۰ انبیا،...)؛ پیدایی تمدن اسلامی (و حتی زمینه های اولیه تمدن غربی) که باید آن را مرهون قرآن کریم دانست و به قول جرج سارتون برای درک کامل علت فعالیت مسلمان ها در رشته های علمی، باید به نقش محوری قرآن در زندگی آنها توجه کرد. (مقدمه ای بر تاریخ علم، ص۴۶). بر همین مبنا نوشته حاضر در صدد است تا ضمن مروری بر تعاریف جامعه شناسی و تعیین جایگاه آن در میان علوم، به موضوع و اهداف و روش آن در مجموعه علوم انسانی اشاره کند. در ادامه، سپس بحث را در سه بخش اهداف و ضرورت، توجه به رابطه قرآن و جامعه شناسی، بیان ابعاد و تلقی ها در پیوند قرآن و جامعه شناسی تنظیم نماید. سرانجام با ارائه نمونه ای برگرفته از قرآن کریم، به عنوان موضوع ها و محورهای در حوزه مطالعات جامعه شناختی، بررسی بحث را تکمیل نماید تا در نتیجه، درآمدی هرچند ناچیز در خصوص علم جامعه شناسی و رابطه آن با قرآن کریم ارائه دهد و زمینه برای تلاش بیشتر صاحب نظران حتی در قالب نقد نوشتار فراهم آید.

جامعه شناسی, جامعه شناسی قرآنی, گزاره های جامعه شناختی, گزاره های قرآنی, قوانین جامعه شناختی و نظام اجتماعی