ارتباط مقریزی با فاطمیان (زمینه های نسبی و فکری در توجه مقریزی به تاریخ فاطمیان)

دولت فاطمیان (۲۹۷، ۵۶۷ق) در استمرار حرکت اسماعیلی و با تکیه بر آموزه‎های آنان، از دولت‎های پر تلاش برای احیای آثار شیعی و تاثیرگذار بر اندیشه‎های شیعیان با درازای ۲۷۰ سال خلافت بود. مقریزی (۷۶۶، ۸۴۵ق) نیز از مورخان غیر شیعی و پرآوازه عصر ممالیک (ایوبیان) در مغرب اسلامی بود. عصری که به رغم درخشش تاریخ‎نگاری در آن دوره، از دشمنی با شیعیان و فاطمیان فروگذار نبود. مقریزی پس از دو قرن فاصله زمانی خود با فاطمیان، با اندیشه‎ای غیر شیعی و در فضای سنگین سیاسی مذهبی عصر مملوکی، فاطمیان شیعی را با نگاهی جامعه‎شناسانه و رویکردی تمدنی بررسی کرد و آنان را با تدبیرترین دولت اسلامی و دوره آنان را درخشان‎ترین دوره حاکمیتی مصر ارزیابی کرد.اهتمام ویژه مقریزی به تاریخ فاطمیان و تمجید او از آثار و دستاوردهای آنان محققان را به کاوش چرایی آن واداشته و سبب تدوین آثاری در تبیین رابطه مقریزی با فاطمیان شده است. در این میان، ناصر رباط استاد دانشگاه «ام آی تی» در رشته تاریخ و کلام و نیز مدیر برنامه آغاخان با مطالعه گزاره‎های تاریخی و بررسی جهت‎گیری‎های سیاسی مذهبی مقریزی و با بهره‎گرفتن از روش توصیفی تحلیلی در پی کشف این رابطه برآمد و اشتراک آن دو را در تبار و جغرافیایی واحد پیوند دهنده اصلی مورخ مغربی سنی با دولت فاطمی شیعی دریافت. تباری که مقریزی آن را بر اثر دشمنی تمار عیار دولت مملوکی با فاطمیان، کتمان کرد و به عنوان یک عالم منتقد انقلابی مسلک (متمایل به ظاهریه) در مقام نقد مملوکان و ستایش از دستاوردهای فاطمیان جلوه نمود و با این حال، هرگز به عقاید فاطمیان تمایلی نشان نداد. مقاله پیش‎رو برگردان این مطالعه ارزشمند از زبان انگلیسی به فارسی است.

کلیدواژه ها:

مقریزی ، فاطمیان ، مصر ، نسب ، نسب فاطمی