آزاده قادری - دکتری گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

با ظهور نظریات بافت بنیادی چون تحلیل انتقادی گفتمان، پیوند میان جامعه و متون ادبی اعم از شعر و نثر و به تبع آن تاثیر و تاثر آن ها بر یکدیگر کاملا مشهود گردیده و پرواضح است این متون تحت تاثیر نظام های ایدئولوژیک جامعه قرار دارند و بر اساس آن هویت می­یابند. این جستار با روش توصیفی– تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای بر پنج روش کلی نظریه تامپسون: مشروعیت بخشی، پنهان کاری، وحدت، چندپارگی و شیء انگاری تکیه دارد به روش شناسی مطالعه ایدئولوژی­های مسلط و متنازع در رمان «جسر بنات یعقوب» نوشته حسن حمید -داستان پرداز و رمان نویس معاصر فلسطینی- پرداخته؛ با توجه به اینکه این رمان بیانگر مساله مهاجرنشینی صهیونیست­ها می­باشد و به عنوان گفتمانی ادبی، صورت نمادینی است که قابلیت بازنمود، ایدئولوژی را دارد و علاوه بر انتقال آن یکی از روش های متنی هدفمند برای تبیین اشکال باز تولید قدرت در جهت بازنمایی معنای پنهان نیز بشمار می­آید ضرورت پرداختن به آن مشخص می­گردد؛ لذا پژوهش حاضر باهدف به کارگیری راهبردهای متنی شده تامپسون در صدد آشکارسازی روابط پنهان قدرت و بازنمایی ایدئولوژی­های متن می­باشد و به دنبال چرایی این موضوع است که این رمان چگونه ایدئولوژی گفتمان مسلط (صهیونیست ها) را بیان می­کند؛ از خلال بررسی ها مشخص گردیده که رمان با خلق شخصیت یعقوب مهاجر روایتگر زندگی مهاجران یهودی از زبان خودشان است و نویسنده تلاش کرده تا عقاید و ایدئولوژی های گفتمان سلطه را از زبان خودشان بیان کند، و نتایج پژوهش حاکی از آن است که گفتمان مسلط از راهبردهای عقلانی­سازی، شیءانگاری، افتراق و مطلوب زدایی، نمادین سازی وحدت، طبیعی­سازی و پنهان کاری برای تبیین و استمرار ایدئولوژی اشغالگری و مستعمره­سازی صهیونیست ها در مناطق عربی، نژادپرستی، مادی گرایی شان بهره برده و ایدئولوژی متنازع نویسنده که تاکید بر هوشیاری در ارتباط با دشمن، تکیه بر وحدت ملی و ترسیم اصالت عربی می باشد از خلال راهبرد پنهان کاری و بعضا مطلوب زدایی تبیین و استمرار یافته است.

راهبردهای ایدئولوژیکی, سلطه, اشغالگری, حسن حمید, صهیونیست