بررسی سیر تحول کاشیکاری حرم مطهر رضوی از طریق مطالعه تطبیقی صحن انقلاب و کوثر
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی-اسلامی
- کد COI اختصاصی: NCKIA03_046
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 947
نویسندگان
دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
استادیار گروه صنایع دستی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
مربی دانشکده هنر، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
چکیده
معماری فضاهای مقدس و از جمله حرم مطهر رضوی یکی از ابزارهای شناخت و تحلیل فرهنگ معماری تزیینی در گستره زمانی فرهنگ اسلامی- ایرانی است. نگارندگان با مطالعه تطبیقی کاشیکاری صحنهای انقلاب (به عنوان قدیمیترین صحن حرم رضوی) و کوثر (متعلق به توسعه دوره اخیر) در پی شناخت تفاوتها و شباهتهای فرهنگ کاشیکاری ایرانی بودند. با توجه به اینکه صحن انقلاب متعلق به دوران تیموری و صحن کوثر متعلق به دوران معاصر است، نگارندگان با مطالعه تطبیقی این دو صحن از حیث کاشیکاری در پی شناخت تغییر و تحولاتی هستند که در طول زمان در کاشیکاری حرم مطهر رضوی صورت گرفته است. لذا پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوالات بود که کاشیکاری صحن های انقلاب و کوثر از چه ویژگیهای بصری تزئینی برخوردارند، و چه شباهتها و تفاوتهایی میان نقوش کاشیکاری صحن انقلاب و کوثر وجود دارد. لذا این تحقیق با هدف شناخت تغییر و تحولات هنر کاشیکاری حرم مطهر رضوی، به لحاظ ماهیت توصیفی و به لحاظ روش توصیفی - تطبیقی و تحلیلی است. اطلاعات و داده های نظری به شیوه اسنادی گردآوری گردید. در بخش مطالعات میدانی، جداره های کاشیکاری صحن های مورد مطالعه، عکس برداری و در گام بعدی پژوهش، آنالیز بصری تصاویر کاشیها (نقوش) ابتدا به صورت دستی و سپس توسط نرم افزارهای گرافیکی انجام گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد با گذشت زمان، استفاده از تکنولوژی (قابهای پیش ساخته فلزی) و مصالح جدید (آجر، کاشی و سیمان) و خلاقیت هنرمندان در طراحی کاشیها (تنوع رنگی کاشیها، ترکیب آجر و کاشی، گرهبندی در کاشیکاری) باعث شده که سبکی جدید در کاشیهای معاصر حرم امام رضا (ع) به وجود آید که واجد تفاوتهای ملموسی با کاشیکاری سنتی تیموری و صفوی در صحن انقلاب است. در واقع هنرمندان و طراحان معاصر، از فرمهای قاب بندی و طرحهای کاشیکاری محدودتری استفاده کردند. لذا صحن کوثر به عنوان نمونه مطالعاتی معماری تزیینی دهه های اخیر، فاقد قاب-بندی مربع میباشد. بر خلاف صحن انقلاب، نوع طراحی کاشی در صحن کوثر هندسی و براساس الگوهای چندضلعی است. کاشیهای صحن انقلاب اغلب دارای نقوش سنتی مانند ختایی، گل و مرغ، جانوری و گلدانی میباشد، اما کاشیهای صحن کوثر اغلب دارای نقوش آجرکاری و گره هندسی است. همچنین در صحن انقلاب نوع کاشیهای به کار رفته (از نظر تکنیکهای ساخت) متنوع تر از کاشیهای صحن کوثر میباشد. با وجود تفاوتهای ذکر شده، صحن های مورد مطالعه دارای برخی شباهتها نیز هستند. هر دو صحن واجد قاببندیهای حاشیه، طاقنما و مستطیل هستند. نقوش نوشتاری واسلیمی در هر دو صحن مشاهده شده و نقوش انسانی در کاشیکاری صحنهای مذکور مشاهده نمیشود. نتایج تحقیقحاکی از آن است که یکی از بارزترین نقاط افتراق شیوه کاشیکاری در دو صحن مذکور عبارت از افول نقش طبیعت گراییدر کاشیکاری و تقویت نقش هندسه و گره چینی است.کلیدواژه ها
معماری تزیینی، صحن انقلاب، صحن کوثر، کاشیکاری، حرم مطهر رضوی.مقالات مرتبط جدید
- اعتماد و تعاملات اجتماعی در فضای باز شهری
- مروری بر مفاهیم متناظر هوش در معماری و محیط کالبدی
- نقش تغییر کاربری خانه های تاریخی در افزایش اجتماع پذیری آن ها
- بررسی پتانسیل های گردشگری و جذب گردشگر در ابنیه های اسلامی ایران(مطالعه موردی: مقبره شیخ محمود شبستری)
- بررسی و شناسایی مولفه های پیاده راه در افزایش سرزندگی در شهرها
اطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.