حسن قهاری - دانشیار حشره شناسی، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، تهران، ایران

تغییرات فصلی جمعیت زنبور­های پارازیتوئید تخم سن گندم (شامل Scelionidae و Encyrtidae) در پنج منطقه مختلف ورامین شامل جواد­آباد، ده ماسین، قرچک، عسگر­آباد و پیشوا مطالعه گردید. هفت گونه پارازیتوئید شامل Telenomus chloropus،Trissolcus basalis ،Tr. grandis ،Tr. rufiventris ، Tr. semistriatus، Tr. vassilieviوOoencyrtus telenomicida از ورامین و مناطق اطراف جمع ­آوری شدند. بر اساس نمونه­ برداری ­ها، در منطقه قرچک چهار گونه T. semistriatus، T. grandis،T. vassilievi و T. rufiventris جمع ­آوری شدند که دو گونه T. semistriatus و T. grandis جزو گونه­ های غالب منطقه بودند. میانگین درصد پارازیتیسم T. semistriatus همواره بیش­تر از سایر گونه­ های رقیب بود و بالا­ترین درصد پارازیتیسم آن (۶۳/۴۴%) در تاریخ ۱/۳/۱۳۹۳ حاصل گردید. در منطقه پیشوا پنج گونه پارازیتوئید شامل T. grandis،T. vassilievi،T. semistriatus، T. chloropus و T. basalis جمع ­آوری شدند که T. grandisوT. vassilieviجزوگونه­ های غالب بودند. پارازیتیسم زنبور­های T. grandis و T. vassilievi از تاریخ ۲۱/۱/۱۳۹۳ آغاز و حداکثر درصد پارازیتیسم (۸۹/۲۷ درصد) برای T. grandis در تاریخ ۱/۳/۱۳۹۳ و برای گونه T. vassilievi (۳۹/۲۲ درصد) در تاریخ ۸/۳/۱۳۹۳ به­دست آمد. پارازیتوئید­های منطقه جواد­آباد شامل سه گونه T. rufiventris، T. grandisوTelenomus chloropusبودند کهT. rufiventris به عنوان گونه غالب تعیین گردید. آغاز فعالیت پارازیتیسمی آن از تاریخ ۲۸/۱/۱۳۹۳ و حداکثر آن در تاریخ ۱۷/۲/۱۳۹۳ و به میزان ۴۴/۲۶ درصد به­دست آمد. پارازیتوئید­های جمع ­آوری شده از منطقه ده ماسین چهار گونه T. semistriatus، T. vassilievi، T. grandis و O. telenomicida بودند که دو گونه T. semistriatus و O. telenomicida جزو گونه­های غالب منطقه بودند. حداکثر پارازیتیسم برای گونه T. semistriatus در ابتدای خرداد و برای گونه رقیب آن (O. telenomicida) یک هفته بعد و در تاریخ ۸/۳/۱۳۹۳ به­دست آمد. پارازیتوئید­های فعال در منطقه عسگرآباد شامل شش گونه O. telenomicida، T. rufiventris، T. vassilievi، T. grandis، T. semistriatus و T. simoni بودند که سه گونه اول جزو گونه ­های غالب منطقه بودند. بالا­ترین درصد پارازیتیسم برای گونه T. vassilievi در تاریخ ۸/۳/۱۳۹۳ و ۶۸/۱۶%، برای گونه T. rufiventrisدر تاریخ ۸/۳/۱۳۹۳ و ۲۱/۱۳% و برای گونه T. grandisدر تاریخ ۱۵/۳/۱۳۹۳ و به میزان ۷۲/۲۳% تعیین گردید. در رابطه با نسبت جنسی پارازیتوئید­های فوق، میانگین درصد ماده ­های تولید شده در تمام مناطق نمونه­ برداری بیش­تر از نر­ها بود.

تغییرات فصلی جمعیت, پارازیتوئید, Scelionidae, Encyrtidae, سن گندم, گونه غالب, ورامین