سیر تحول تناسبات ایوان در مساجد ایران از قرن پنجم هجری تا قاجار

از میان ابعاد مختلف تاریخ معماری ایران که تاکنون توسط پژوهشگران این عرصه مورد مطالعه قرار گرفته، به مقوله ی تاثیر تناسبات ایوان بر روی نما توجه نشده است. عمده ی پژوهشگران به چیستی، عملکرد و خاستگاه پیدایش ایوان توجه کرده اند. این پژوهش با انتخاب ۴۷ ایوان از مساجد از قرن پنجم تا پایان دوره ی قاجار و بررسی تناسبات ایوان، سعی کرده است تا سیر تحول تناسبات در ایوان های معماری ایران در این بازه را مورد پژوهش دهد. این پژوهش نشان میدهد علیرغم وجود دو رویکرد ایوان با تناسبات افقی و تناسبات عمودی در قرون اولیه، در دوره های ایلخانی، تیموری و صفوی اکثریت قریب به اتفاق ایوان ها، تناسبات کشیده ی عمودی داشته اند. اگرچه در مهم ترین بنای دوره ی صفوی یعنی مسجد شاه، شاهد کاهش عمودی گرایی هستیم و نسبت ارتفاع به دهانه کاهش می یابد. همچنین در دوره ی اولیه ی قاجار ایوان مساجد با تناسبات مربعی و پس از آن با تناسبات افقی دیده میشوند.

کلیدواژه ها:

ایوان ، تناسبات ، نما ، مساجد ، عمودی گرایی