مجتبی یمانی - دانشیار جغرافیا، دانشگاه تهران
زهرا داورزنی - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی دانشگاه تهران
ابوالقاسم دادرسی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

سیل مخاطره­ای طبیعی و رویدادی ناگهانی، سریع و مخرب است. مطالعات گذشته گویای آن است که علاوه بر ویژگی­های بارش، خصوصیات مورفومتریک و ژئومورفوژیک حوضه­های آبخیز در کمیت و کیفیت این پدیده نقش اساسی دارند. حوضه­ی آبخیز داورزن در غرب دشت سبزوار واقع شده است. همه ساله سیلاب­های مخربی در این حوضه به وقوع می­پیوندد. هدف از این پژوهش، بررسی علل و عوامل موثر در وقوع سیل از جمله، شیب، لیتولوژی، اشکال ناهمواری (تیپ های فیزیوگرافی) ، نوع  خاک، CN و وضعیت و گرایش پوشش گیاهی و سپس تجزیه و تحلیل سیل­خیزی این حوضه است. برای دست­یابی به این هدف از روش تلفیق عوامل موثر با استفاده از تکنیک پهنه بندی در مدل­های مفهومی و قابل اجرا در محیط GISاز جمله مدل منطق بولین، مدل شاخص همپوشانی و مدل منطق فازی در قالب لایه های اطلاعاتی استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل بر پایه یک مقایسه تحلیلی و دست­یابی به نتایج حاصل از این   مدل­ها استوار است. به کارگیری این مدل­ها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی از طریق وزن­دهی به متغیرهای موثر بر سیل­ خیزی حوضه بر اساس شدت و ضعف تاثیرگذاری آنها توانسته است شکل گیری سیل را در حوضه و در قالب پهنه­های مشخص ارزیابی نماید. همچنین نتایج حاصل از مقایسه­ی مدل­های به کار گرفته شده نشان می­دهد که مدل فازی گاما شاخص­ترین ابزار مفهومی برای تعیین پهنه­های در معرض سیل­خیزی در این منطقه می­باشد.

سیلاب, سیل خیزی, حوضه داورزن, مدل منطق بولین, مدل منطق فازی, مدل شاخص همپوشانی, ژئومورفولوژی