مهرزاد اله قلی پور - دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه
عزت الله فرشادفر - دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه
بابک ربیعی - دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان

به منظور ارزیابی تنوع مولکولی و طبقه بندی ژنوتیپ های برنج، تعداد ۹۴ ژنوتیپ برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش از۵۲ جفت آغازگر ریزماهواره پیوسته با ژن های کنترل کننده خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیائی دانه برنج با توزیع نسبتا یکنواخت روی ۱۲ جفت کروموزوم برنج استفاده شد. در این آزمایش، تعداد آلل های چندشکل ۳۶۱ آلل با متوسط ۷۵۰/۴ آلل در هر مکان ژنی بود. نتایج نشان داد که نشانگرهای RM۲۷۶ و RM۵۶۴۲ روی کروموزوم شماره ۶ و نشانگرهای RM۱۴ و RM۱ روی کروموزوم شماره ۱ بیشتر از ۹ آلل داشتند. بیشترین و کمترین مقدار محتوی چندشکل (PIC) برای نشانگرهای RM۵۶۴۲ و RM۲۰۷ به ترتیب ۸۵۴/۰ و ۵۱۵/۰ بودند. تجزیه خوشه ای بر اساس داده های مولکولی با استفاده از روش دورترین همسایه و ضریب تشابه جاکارد منجر به گروه بندی ارقام در نه گروه گردید، به طوری که باعث تفکیک ارقام محلی با دارا بودن خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه مطلوب از ارقام اصلاح شده و سایر ژنوتیپ ها گردید. بدین ترتیب تعداد ۹ رقم از ۹ گروه متفاوت شامل ارقام دیلمانی، طارم محلی، لاین ۲۳، RI۱۸۴۳۰۴۶ (هاشمی × صالح)، RI۱۸۴۳۲۲۳ (محمدی × صالح)، IR۵۰، لاین حاصل از تلاقی برگشتی بین دو رقم صالح و آبجی بوجی، RI۱۸۴۴۲۱ (حسن سرائی× سپیدرود) و RI۱۸۴۴۷۲ (غریب × سپیدرود) به عنوان والدین تلاقی ها برای تهیه جمعیت های اصلاحی انتخاب شدند. بررسی ضرایب تشابه محاسبه شده بین ارقام انتخابی برای استفاده در برنامه اصلاحی نشان دادکه میزان تشابه ارقام با یکدیگر بسیار پائین بوده و پیش بینی می شود که در بین نتاج حاصل از این ارقام به عنوان والدین تلاقی ها، تنوع لازم برای اصلاح هدفمند خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیائی دانه برنج وجود داشته باشد. نتایج نشان داد که استفاده از نشانگرهای مولکولی اختصاصی و همبسته با ژن های کنترل کننده خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیایی دانه به دلیل عدم تاثیرپذیری آنها از عوامل محیطی می تواند ابزار مناسبی برای تولید و اصلاح هدفمند ارقام جدید در جمعیت های اصلاحی با استفاده از روش انتخاب به کمک نشانگر باشد.

Cluster analysis, Molecular diversity, Rice, Similarity coefficient and SSR markers., کلیدی: برنج, تنوع مولکولی, تجزیه خوشه ای, ضریب تشابه و نشانگر ریزماهواره.