علیرضا دانشمند
امیرحسین شیردانی راد
قربان نورمحمدی
قاسم زارعی
جهانفر دانشیان

به منظور بررسی اثر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد، کارایی مصرف آب، تجمع و جذب نیتروژن در کلزا، آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی ۱۳۸۴ انجام شد. در این بررسی، دو رقم به نام های زرفام و مودنا در سه رژیم آبیاری (آبیاری پس از ۴۰، ۶۰ و ۸۰ درصد تخلیه رطوبتی خاک) و چهار میزان کود نیتروژن (صفر، ۷۵، ۱۵۰ و ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که افزایش میزان مصرف نیتروژن از صفر به ۲۲۵ کیلوگرم در هکتار و افزایش میزان رطوبت خاک، سبب افزایش تولید ماده خشک کل شد که این افزایش با افزایش عملکرد دانه همراه بود. افزایش عملکرد دانه در هر دو شرایط، عمدتا به دلیل افزایش تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در هر خورجین بود. با افزایش نیتروژن مصرفی و میزان رطوبت خاک، کارایی مصرف آب دانه و ماده خشک کل افزایش یافت به گونه ای که حداکثر مقدار این دو کارایی در تیمار ۲۲۵ کیلوگرم نیتروژن و تیمار ۴۰ درصد تخلیه به دست آمد. میزان تجمع نیتروژن در اندام های گیاهی با افزایش میزان نیتروژن مصرفی و افزایش دفعات آبیاری افزایش یافت، که در نهایت، میزان عملکردانه و ماده خشک کل را افزایش داد. در مقابل، شاخص کارایی استفاده از نیتروژن همراه با افزایش نیتروژن مصرفی و کاهش میزان رطوبت خاک کاهش یافت. در مقایسه دو رقم نیز مشخص شد که رقم زرفام، توانایی جذب و انتقال نیتروژن بهتری در شرایط آبیاری معمول، تنش شدید رطوبتی و شرایط نیتروژن زیاد و عدم مصرف نیتروژن را نیز داشت و به همین دلیل عملکرد دانه بیشتری تولید کرد.

Rapeseed, Water stress, Nitrogen, Yield, Yield components, Water use efficiency, Nitrogen utility efficiency., کلزا, تنش آب, کود نیتروژن, عملکرد دانه, اجزای عملکرد, کارایی مصرف آب, کارایی مصرف نیتروژن.