علی شیروانی - استادیار گروه فلسفه و کلام در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

ارسطو در کتاب باری ارمینیاس بحثی را درباره تعین صدق گزاره های ناظر به آینده مطرح کرده است که از جمله بحث انگیزترین مباحث وی به شمار آمده است. وی با برشمردن توالی فاسد تعین صدق و یا کذب گزاره ای مانند «نبرد دریایی فردا در تنگه ها صورت خواهد گرفت»، نوعی عدم تعین و امکان را - موسوم به امکان استقبالی - در رویدادهای آینده اثبات می کند که رویدادهای مربوط به زمان حال و یا گذشته فاقد آن می باشند. بحث امکان استقبالی به فلسفه اسلامی راه یافت؛ و مورد نفی و اثبات قرار گرفت و در این کشاکش نکات معرفت شناختی، هستی شناختی، منطقی و کلامی در خور توجهی مطرح شد. در این مقاله تلاش شده با گزارش تحلیلی و ارزیابی انتقادی سخنان ارسطو، فارابی، ابن سینا، خواجه نصیر طوسی، صدرالمتالهین، ملاهادی سبزواری و دو تن از فیلسوفان معاصر، اولا با تحولات تاریخی طرح این مساله آشنا شویم و ثانیا نقاط قوت و ضعف دیدگاه های گوناگون در این مساله را بشناسیم و ثالثا از دیدگاه مورد نظر خود دفاع کنیم.  

امکان استقبالی, صدق, علم الهی, ضرورت به شرط محمول, تناقض