اثر تنش شوری و خشکی بر خواص مرتبط با کیفیت ارقام گندم نان

به منظور مقایسه اثر تنش شوری و خشکی بر صفات کیفی ۱۰ رقم گندم نان به اسامی شعله، خزر، اروند، فلات، کویر، ماهوتی، کلک افغانی، روشن، بافقی و بولانی، در سال زراعی ۸۱-۱۳۸۰ سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط طبیعی، تنش شوری و خشکی در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی (ایستگاه میاندوآب) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین تیمارها و ارقام از نظر اکثر صفات مورد ارزیابی اختلاف معنی دار وجود داشت. مقادیر صفات شاخص گلوتن و گلوتنین در تنش شوری و خشکی کاهش یافته و درصد پروتئین دانه، گلیادین، شاخص سختی دانه، عدد فالینگ (Falling number) و درصد جذب آب توسط آرد افزایش یافت. ارقام اروند و خزر با بالاترین عملکرد دانه که به ترتیب در تنش شوری و خشکی ۴۱۶ و ۴۱۸ گرم بر مترمربع بود، کمترین شاخص گلوتن را داشتند و رقم فلات بیشترین شاخص گلوتن را در شرایط تنش خشکی داشت. همچنین ارقام خزر و اروند ذخیره گلوتنین پایین و انباشت گلیادین بالائی داشتند. به علاوه ارقام کویر و روشن که در شرایط طبیعی به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را دارا بودند، شاخص گلوتن پایین و بالائی را در تنش خشکی و شوری نشان دادند. ارقام با وزن هزار دانه کمتر دارای ذخیره پروتئینی دانه بالائی بودند. در تنش خشکی و شوری، شاخص گلوتن به ترتیب ۳۶ و ۴۲ درصد کاهش یافت. شاخص گلوتن در ارقام فلات و روشن بیشتر از توده های بومی بولانی و شعله بود. رقم فلات نسبت به ارقام اروند و خزر عدد فالینگ کمتری نشان داد. رقم اروند به دلیل نرمی بافت دانه، خسارت نشاسته ای کمتری داشته و در تهیه خمیر به آب کمتری نیاز داشت.

کلیدواژه ها:

Drought ، Salinity ، Quality traits ، Wheat ، Gluten index ، ارقام گندم ، کیفیت ارقام گندم ، تنش خشکی ، تنش شوری.