بازپژوهی ماهیت و مصادیق «رشوه» در فقه

«رشوه» آثار نامطلوب فردی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی بسیاری دارد و از مصادیق آشکار ظلم و شاخص ترین نمونه های حرام خواری در نظام حکومتی است. رشوه در طول تاریخ یک عمل زشت و غیر قانونی بوده و از مهم ترین آسیب های اجتماعی و شایع ترین بیماری ها اداری و مدیریتی جهان کنونی به شمار می رود. افراد سودجو و فرصت طلب، برای رسیدن به اهداف ناشایست شان اقدام به پرداخت رشوه ضمن عناوینی که از قداست دینی و وجهه اجتماعی برخور دارند، می کنند. به همین جهت دشوارترین بخش در بین مباحث رشوه، تعیین و تشخیص دقیق ماهیت رشوه و مصداق آن برای رسیدن به نتیجه مطلوب است. نوشتار حاضر به بررسی ماهیت رشوه و تبیین مصادیق آن پرداخته و با تحلیل و بررسی نظریات فقها در این زمینه، تلاش می کند مصداق دقیق رشوه را تعیین نموده و ارتباط آن را با هریک از عنوان های «جعل»، «هدیه» و «بیع محاباتی» تبیین کند. نگارنده با گردآوری اطلاعات از منابع موجود و با روش توصیفی تحلیلی، نخست به مفهوم شناسی رشوه و عناوین مشابه آن پرداخته و سپس با تحلیل و بررسی ارتکازات اندیشوران فقه در این حوزه به این نتیجه رسیده است که «رشوه» یک عنوان مستقل و داری احکام خاصی است که شامل هیچ یک از عناوین مذکور نمی گردد. بنابراین هریک از عنوان های جعل، هدیه و بیع محاباتی مانند رشوه دارای حرمت ذاتی نبوده و ادله حرمت رشوه شامل آن ها نمی گردد.

کلیدواژه ها:

رشوه ، جعل ، ماهیت رشوه ، مصادیق رشوه