احمد پاکتچی - دانشیار پژوهشکده مطالعات قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

با وجود ثبات نسبی در فهم واژه عربی اناث، به معنای مادینگان، در آیه ۱۱۷ سوره نساء ملاحظه ­ای وجود دارد که مفسران را با دشواری مواجه کرده است و آن با همایی اناث وشیطان است. آنان، برای گریز از شر انگاری جنس زن، روی به گونه های مختلف از تفسیر و تاویل نهاده اند تا به انحاء مختلف ازاین چالش گذر کنند. این امر موجب شده است تا، بر خلاف ثباتی که درباره دیگر کاربردهای اناث در قرآن کریم دیده می شود، در این آیه مفسران به معناهای متنوعی برای واژه اناث قائل شوند. سوال اصلی در پژوهش حاضر این است که عالمان مسلمان در تفسیر آیه مورد بحث چگونه درگیر یک چالش برای ارزش گذاری جنس مونث بوده اند و باچه صورت بندی هایی از این چالش عبور کرده اند؟روش استفاده شده در پژوهش، در مرحله گونه شناسی اقوال تفسیری که عملا نوعی تفسیر تطبیقی است، مطالعات انگاره است و در بخش تحلیل هم از تحلیل واژه شناختی و هم از تحلیل بین الادیانی استفاده شده است. نتیجه پژوهش آن است که مفسران عموما به گونه ای کاربرد مورد بحث از اناث را تفسیرکرده اند که به ارزش گذاری منفی برای جنس مونث منجر نشود و حتی مفسرانی نادر، چون طبرانی که در گیر چنین ارزش گذاری ایشده اند، ازنوعی صورت بندی استفاده کرده اند که به شر انگاری جنس مونث منجر نشود.

مادینگی, جنسیت, بتان, شرانگاری, تفسیرتطبیقی