مراحل تطور معیار «مطابقت قرائت با رسم مصحف» در پذیرش قرائات

مطابقت قرائت با رسم مصحف، یکی از مهم ترین معیارها در پذیرش قرائات است. این معیار که بعد از توحید مصاحف از سوی عثمان، با هدف خارج ساختن قرائات برخی از صحابه رواج پیدا کرد، در دوره های بعد تحولات گوناگونی پشت سر گذاشت. منظور از مطابقت قرائت با رسم مصحف در مراحل نخست، سازگاری آن با کلیات متن مکتوب قرآن بود؛ اما در مراحل متاخر، تطابق قرائت با رسم مصحف با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، در خلال این دوره ها، برخی از قاریان به متن مکتوب رسمی قرآن اهمیت کمتری می دادند که با برخی از آنان از جمله ابن شنبوذ برخوردهای قاطعی صورت گرفت. به طور کلی، معیار مطابقت با رسم مصحف، پنج مرحله مهم تاریخی را سپری کرد. این مراحل به ترتیب عبارتند از: ۱- آغاز توجه به متن مکتوب قرآن به مثابه یک معیار؛ ۲- گسترش گفتمان رسم مصحف؛ ۳- احتجاج گسترده دانشمندان به رسم مصحف در پذیرش قرائات؛ ۴- قطعیت یافتن معیار مطابقت با رسم مصحف؛ ۵- بازنگری نهایی در معیار مطابقت با رسم مصحف. پژوهش حاضر با رویکردی تاریخی - تحلیلی، به بررسی مراحل پنج گانه مزبور پرداخته و سعی کرده است در پرتو آن، جایگاه معیار مطابقت با رسم مصحف را در تاریخ قرائات تبیین کند.

کلیدواژه ها:

رسم مصحف ، رسم الخط قرآن ، معیارهای پذیرش قرائات ، مصحف عثمانی ، قرائات مشهور ، قرائات شاذ