عباس رحیملو - کارشناسی ارشد قران وحدیث پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
سیدمحمود طیب حسینی - دانشیار گروه قرآن پژوهی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
علی فتحی - استادیار گروه قرآن پژوهی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

شیوه ادبی "تهکم"، شگردی بر پایه وارون گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوه زبانی در دانش بلاغت و نمایان سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه شناسی شیوه زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پرده‎برداری می‎کند. از آنجا که برخی قرآن پژوهان، شناخت دانش بدیع را تنها در زیبایی‎شناسی قرآن کارا دیده و آن را در فهم و تفسیر سودمند ندیده اند، این جستار با بازتعریف کاربردی از شگرد تهکم و با نوخوانی آیات، به شیوه توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده که شناخت این آرایه، چه کارکردهای فراگیری در فهم و تفسیر قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که پرده‎برداری از معنای معنا و تحلیل ناسازواری درون متنی یا برون‎متنی آیات، آشکارسازی انگیزه گزینش واژگان در محور جانشینی، پیش آوری برداشتی پویا و اثرگذار با فعلیت بخشی و بازسازی نشانه‎های متن، و پیشگیری از حمل واژگان بر معانی و مصادیق غیرظاهر، از کارکردهای شناخت این شیوه زبانی در فرآیند برداشت معنای متن قرآن است.

بدیع, تهکم, استعاره, آشنایی‎زدایی, قواعد تفسیر