تحلیل انگاره «طی الارض» در روایات اسلامی

امروزه پیمودن مسیر از مکانی به مکانی دیگر به صورت خارق­العاده مشهور به طی­الارض است. این مسئله به عنوان کرامت و نوعی تصرف در عالم برای افرادی خاص در قرآن کریم و بیانات امامان(ع) مطرح شده است. نوشتار حاضر با روشی تاریخی به بررسی سیر تحول نگرش­ها درباره ترکیب و اصطلاح طی­الارض در منابع روایی می­پردازد. نتایج نشان می­دهد این ترکیب تا قبل از زمان صادقین(ع) بیشتر به طی­کردن زمین و نوعی برداشت مادی اطلاق می­شده و سپس از زمان صادقین(ع) برای امری خارق­العاده شکل گرفته و در زمان­های بعد تثبیت شده است. هرچند در این زمان بعضا به همان معنای مادی نیز به کار می­رفته است. این اصطلاح به شکل ترکیب اسمی آن که «طی» به «الارض» اضافه شده باشد در کلام امامان(ع) یافت نشد و بیشتر به صورت فعلی یعنی «تطوی- طویت» در کنار «ارض» به کار رفته است. در گفته­ها و تحلیل­های محدثان متقدم، استفاده از این اصطلاح چه به صورت اسمی و چه فعلی آن، چندان مشاهده نمی­شود؛ اما در دوران محدثان متاخر به بعد و سپس در دوران مکتب اخباری­گری و در تحلیل­های این عالمان، اصطلاح طی­الارض برای معنای حرکت غیرعادی به دو صورت اسمی و فعلی، فراوان قابل مشاهده است.

کلیدواژه ها:

طی الارض ، تاریخ انگاره ، احادیث ، محدثان متقدم ، محدثان متاخر