مولفه های شرق شناسانه با رویکرد نشانه شناسی در کاشی هایی با نقوش باستان گرایانه؛ مطالعه کاشی های پنج عمارت قاجاری در شیراز

بسیاری از ﺁثار هنری عصر قاجار، ازجمله کاشی کاری، نقشمایههای هنر ایران باستان را بازتاب می دهند. این درحالی است که دوران پهلوی اول را دوره تاریخی باستان گرایی در هنر معاصر ایران معرفی می کنند؛ اما شرایط تاریخی و اجتماعی خاص دوران قاجار را می توان زمینه ساز این جریان در سال های بعد دانست. تاثیر شرق شناسی و فعالیت های باستان شناسان اروپایی در این گرایش موضوعی در هنر قاجار موثر بوده است. رویکرد نشانه شناسانه نقشمایه های باستان گرایانه قاجار به تشخیص مولفه های شرق شناسی در نمونه موردی پژوهش یاری خواهد رساند. کاشی کاری های قاجار بهترین بستر برای ردیابی گرایش های باستان گرایانه در معماری قاجارند. نمونه هایی از کاشی کاری های باستان گرایانه از پنج عمارت قاجاری شیراز در این پژوهش بررسی شده است. هدف از پژوهش دسته بندی نشانه های باستان گرایانه کاشی های قاجار به منظور استخراج مولفه های شرق شناسانه آن است. سوال پژوهش این است که چه مولفه ها و نشانه هایی را می توان در تشخیص جریان شرق شناسی در نمود باستان گرایانه نقوش کاشی کاری های دوران قاجار تشخیص داد؟بر اساس مطالعات، این فرضیه مطرح شد که احتمالا آثار باستان گرایانه قجری نشانه ای نمایه ای از تاثیر گرایش های شرق شناسانه در هنر این دوران است. یافته های پژوهش، ضمن تایید فرضیه، مشخص کرد که مولفه ها و نشانه های شرق شناسانه در نمونه های بررسی شده شامل نقوش تزئینی باستانی، نقش برجسته و بناهای باستانی، مولفه های فیگوراتیو باستانی، مولفه های مشروعیت بخش و مولفه های شخصیت های اساطیری است. همچنین مشاهده مستقیم نتایج فعالیت های باستان شناسان در مناطق باستانی شیراز و کپی برداری از این آثار را می توان از عوامل رواج نقوش باستان گرایانه در عمارت های قاجاریه شیراز دانست.در این پژوهش، با روش تحلیلی و توصیفی و با تاکید بر روش نشانه شناسی لایه ای، نمونه آثار مدنظر از عمارت های شیراز بررسی شده است. روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای همراه با مشاهدات نویسنده از نمونه کاشی های مدنظر بوده است

کلیدواژه ها:

نشانه شناسی ، شرق شناسی ، باستان گرایی ، کاشی ، قاجار