علی رسولی - استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران
مریم سادات موسوی - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

یکی از مهم ترین پیامد های حمله اعراب به ایران، آغاز فرآیند اسلام پذیری ایرانیان و گسترش آیین اسلام در جامعه ایران بود. هدف پژوهش حاضر پاسخگویی به این سوال است که فرایند گسترش و استقرار اسلام در ایران از ورود فاتحان عرب تا قرن چهارم هجری از چه مکانیسم علی پیروی کرده است؟ یافته های پژوهش گویای این است که اسلام پذیری ایرانیان تابع سازوکاری چند وجهی بودهاست، به گونه ای که فرایند مذکور در آغاز ورود اعراب، متاثر از بحران اجتماعی فراگیر در ایران، مزایای اجتماعی و اقتصادی و جاذبه های معنوی آیین اسلام بوده، اما از عصر خلفای اموی و عباسی تا قرن چهارم هجری، این جریان عمدتا تحت تاثیر تعاملات فرهنگی و ایدئولوژیکی ایرانیان و اعراب ناشی از پیوستن ایرانیان به جنبش های متعارض با حاکمیت های سیاسی- مذهبی مذکور از جمله خوارج ،شیعیان و علویان بوده است که هر کدام از جنبش های مذکور به نحوی در روند تعامل ایرانیان با فرهنگ اسلامی و استقرار اسلام در ایران نقش آفرینی داشتند.

اسلام پذیری، ایرانیان، مزایای اجتماعی، جاذبه ی معنوی، جنبش های ضد خلافت، خوارج، شیعیان، علویان.