نغمه مبرقعی - استادیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی
: شهین دخت برق جلوه - استادیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی

گرچه شهر ها تنها دو درصد از سطح کره زمین را پوشانیده اند اما اسکان بیش از نیمی از جمعیت جهان، مصرف بیش از 75 درصد از منابع طبیعی و تولید حدود 80 درصد از دی اکسید کربن، در همین مناطق صورت می گیرد. پیش بینی ها نشان می دهد که در سه دهه آتی دو میلیارد نفر به جمعیت شهر نشین جهان افزوده می شود و 95 درصد از این افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه روی خواهد داد. با توجه به اینکه هم اکنون شهرها اصلی ترین و فراگیر ترین زیستگاه بشر در کره زمین به شمار می آیند تلفیق ملاحظات محیط زیستی در برنامه ریزی های شهری امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و با تحقق این امر بسیاری از مشکلاتی که امروزه شهرها با آن مواجهند مرتفع خواهد گردید. روشها و ابزارهای مختلفی به منظور تحقق این تلفیق وجود دارد که در یک طبقه بندی کلی می توان آنها را به سه دسته ابزارهای سیاست گزاری، ابزارهای فرایند و ابزارهای مدیریت و برنامه ریزی تقسیم نمود. در مقاله حاضر انواع ابزارهای موجود در این سه دسته، به منظور ورود ملاحظات محیط زیستی در برنامه ریزی شهری مورد نقد و بررسی قرار گرفته است وراهکارهایی به منظور پر رنگ شدن ملاحظات محیط زیستی در برنامه ریزی شهری در کشور ارائه گردیده است. بررسی ها نشان می دهد ارتقای سطح آگاهی و اطلاع رسانی شهروندان و بکارگیری ابزارهای اقتصادی که در زیر گروه ابزارهای سیاست گزاری قرار دارند، از جمله مهمترین عوامل ارتقای کیفیت محیط زیست شهری به شمار می آیند. از سوی دیگر نادیده انگاشتن ارزش خدمات اکوسیستمی در مناطق شهری به واسطه عدم براورد ارزش پولی برای این خدمات، از جمله عمده ترین عوامل تخریب و نابودی اکوسیستم های طبیعی در مناطق شهری است.

برنامه ریزی شهری، محیط زیست ، برنامه ریزی محیطی زیست ، ابزارهای برنامه ریزی