محسن رمضانی واسوکلائی - گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
عبدالله درزی - گروه مهندسی آب- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
سید فرهاد صابر علی - استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، مجتمع آموزش عالی تربت جام
شهریار کاظمی - گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، ایران

مدل­های شبیه­سازی ابزارهای مناسبی برای پیش­بینی اثرات سناریوهای مختلف مدیریتی و انتخاب مناسب­ترین راهکارها در سیستم های تولید کشاورزی می­باشند. در این تحقیق، پس از ارزیابی کارایی مدل DSSAT، اثر مدیریت سطح ایستابی بر رشد و عملکرد برنج بررسی شد. آزمایش­های مزرعه­ای مورد نیاز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آبیاری و سه تکرار در طول یک فصل کشت برنج در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری متداول یا غرقابی (شاهد) با ارتفاع ۵ سانتی­متری آب در بالای سطح خاک (I۱)، کنترل سطح ایستابی در سطح خاک (I۲)، کنترل سطح ایستابی در عمق ۵ سانتی متری (I۳) و کنترل سطح ایستابی در عمق ۱۵ سانتی متری (I۴) بودند. در طول فصل کشت برنج و در زمان برداشت، شاخص سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد پنجه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه اندازه­گیری شدند. از داده­های تیمار I۱ برای واسنجی و از داده­های سایر تیمارها برای صحت­سنجی مدل استفاده شد. در هر دو مرحله واسنجی و صحت­سنجی، مدل از کارایی مناسبی برای پیش­بینی تاریخ­های فنولوژیک، شاخص سطح برگ، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه برخوردار بود. در مرحله واسنجی و صحت­سنجی، جذر میانگین مربعات خطای نرمال شده به­ترتیب در محدوده ۶/۷- ۷/۰ و ۶/۷-۱ درصد و شاخص توافق ویلموت به­ترتیب در محدوده ۹۹/۰-۷۸/۰ و ۹۹/۰-۸۲/۰ قرار داشت. تیمارهای آبیاری ازنظر ارتفاع بوته، تعداد پنجه در هر کپه، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک دارای تفاوت معنی­داری بودند. از میان تیمارهای مختلف، بیشترین عملکرد دانه (۵۵۸۴ کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار شاهد بود. میزان عملکرد دانه در تیمارهای I۲، I۳ و I۴ به­ترتیب به میزان ۷/۴، ۶/۴ و ۲/۳۹ درصد کمتر از مقدار آن در تیمار شاهد بود. بهره­وری مصرف آب در تیمارهای I۱، I۲، I۳ و I۴ به­ترتیب ۴۸/۰، ۶۵/۰، ۸۳/۰ و ۷۳/۰ کیلوگرم بر مترمکعب بود. بر اساس نتایج، جهت حفظ تولید برنج ضمن صرفه جویی آب، استفاده از روش کنترل سطح ایستابی در عمق ۵ سانتی متری سطح خاک توصیه می شود.

آبیاری غرقابی, بهره وری مصرف آب, شاخص سطح برگ, مدیریت سطح ایستابی