هادی علی نژاد جهرمی - دانش آموخته دکتری، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
عبدالکریم زارعی - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران
عبدالرحمان محمدخانی - دانشیار، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

به منظور بررسی اثر دانه­های گرده مختلف بر خصوصیات کمی و کیفی میوه نارنگی کلمانتین آزمایشی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در شش تیمار با چهار تکرار انجام گرفت. بدین منظور گرده­افشانی نارنگی کلمانتین با دانه­های گرده لیموشیرین، لیمولیسبون، گریپ فروت، نارنج، خودگرده­افشانی و آزادگرده­افشانی انجام گرفت. تعیین سازگاری و ناسازگاری رقم­های گرده­دهنده به دو روش گرده­افشانی کنترل شده و مطالعه میکروسکوپی رشد لوله گرده انجام شد. نتایج حاصل از مطالعه میکروسکوپی نشان داد نارنگی کلمانتین خودناسازگار بوده و با همه گونه­های مورد آزمایش سازگار بود. درصد تشکیل میوه مربوط به گل­های گرده­افشانی شده با گرده­های لیموشیرین (۷۵/۷۳)، لیمولیسبون (۲۵/۷۱)، گریپ­فروت (۷۰) و نارنج (۷۰) تفاوت معنی­داری نشان نداد، در حالی که تیمارهای گرده­افشانی باز و خودگرده افشانی تشکیل میوه کمتری داشتند. بیشترین بذر سالم از میوه­های حاصل از گرده نارنج (۲/۱۳ عدد) حاصل شد، در حالی­­که میوه­های حاصل از خودگرده­افشانی بذری نداشتند. همچنین گرده­های نارنج و لیمولیسبون نسبت به بقیه گونه­های مرکبات مورد استفاده، قدرت بیشتری برای جوانه­زنی و نفوذ در مادگی گل های نارنگی کلمانتین دارا بودند. بررسی قرابت ژنتیکی بین گونه­های مورد ارزیابی مشخص نمود نارنج بیشترین شباهت را در سطح دی ان آ با نارنگی کلمانتین داشت. نتایج این پژوهش مشخص کرد نوع دانه گرده تاثیر بالایی در میزان تشکیل میوه و ویژگی­های کمی و کیفی میوه نارنگی کلمانتین دارد. در مجموع با توجه به فاکتورهای مختلف، گونه­های گریپ­فروت و لیمولیسبون به عنوان بهترین نوع گرده­دهنده برای تولید اقتصادی میوه نارنگی کلمانتین پیشنهاد می­گردد. 

تشکیل میوه, جوانه زنی گرده, قرابت ژنتیکی, گرده افشانی, مرکبات