پهنه بندی سیلاب رودخانه ها با استفاده از نرم افزار هایHEC-RAS و GIS(مطالعه موردی رودخانه دشت سیلاخور، استان لرستان)

در میان انواع بلایای طبیعی، سیل به عنوان شایع ترین بلای طبیعی در سراسر جهان شناخته شده است. هرساله سیل خسارات زیادی را به مزارع، زمین های کشاورزی، سدها، پل ها و جاده ها وارد می کند و علاوه بر خسارات مالی گاهی نیز باعث خسارات جانی نیز می شود. مهم ترین اقدام در کنترل و مدیریت سیلاب تخمین و مشخص نمودن پهنه سیلابی است. استان لرستان یکی از استان های پرآب کشور است که حدود ۵۹ درصد از مساحت آن در حوضه آبریز کرخه و ۴۱ درصد مابقی در حوضه آبریز کارون قرارداد. این استان در اثر سیلاب خسارات مالی فراوان و جانی را متحمل می شود. با توجه به اهمیت موضوع در این پروژه رودخانه های اصلی استان لرستان شامل رودخانه های اصلی حوضه سیلاخور پهنه بندی سیلاب شدند. بدین منظور از نرم افزارهای HEC-RAS به عنوان حل گر معادلات جریان در رودخانه و نرم افزار GIS به عنوان  ابزاری برای نمایش پهنه سیلابی استفاده شد. دبی جریان ورودی به رودخانه ها بر اساس مقادیر اندازه گیری شده و دوره بازگشت های مختلف تعیین شد و به منظور تعیین و تخمین ضریب زبری علاوه بر بازدیدهای محلی در طول رودخانه ها استفاده از منابع معتبر در این زمینه استفاده شد. نتایج نشان داد که درصورتی که مدل HEC-RAS به درستی کالیبره شود توانایی بسیار مناسبی در مدل سازی مشخصات جریان مانند عرض سطح آب(پهنه سیلابی)، عمق و سرعت جریان در طول رودخانه های موردمطالعه را دارد. علاوه بر این مشخص شد که مدل GIS نیز توانایی بسیار مناسب در نمایش نتایج مدل HEC-RAS به منظور تعیین پهنه های سیلابی دارد. به طورکلی استفاده از این دو نرم افزار به صورت توامان می تواند عمق و پهنه سیلابی را با دقت مناسبی مشخص نماید.

کلیدواژه ها:

پهنه سیلابی ، نرم افزار HEC-RAS ، سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) ، حوضه سیلاخور ، مدلسازی سیلاب ، ضریب زبری مانینگ