مصطفی یوسفیان - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
علی شاهنظری - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
میرخالق ضیاء تباراحمدی - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
محمود راینی - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
بهروز عرب زاده - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور –معاونت آمل.

با توجه به بروز بحران خشکسالی طی سالهای اخیر در سطح جهان، استفاده از روشهای کشت جایگزین که ضمن حفظ میزان عملکرد، موجب صرفه­جویی در مصرف آب ­شود، رو به افزایش است. لذا به­منظور ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد و میزان بهره وری آب در برنج هاشمی تحت رژیم­های مختلف­آبیاری و مقایسه آن با روش غرقاب، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران طی دو سال زراعی ۱۳۹۴و ۱۳۹۵ انجام گردید. تیمارها شامل دو روش کم­آبیاری تنظیم شده (آبیاری همه جویچه ها) و خشکی بخشی ریشه(آبیاری یک در میان جویچه ها)، هر کدام با سه سطح تنش خشکی۱۰، ۳۰، و ۶۰ کیلوپاسکال (RDI۱۰، PRD۱۰، RDI۳۰، PRD۳۰،RDI۶۰  و PRD۶۰) در کشت جوی­و پشته و تیمارآبیاری کرتی با مدیریت غرقاب دایم در زمین گلخراب به روش سنتی به­عنوان تیمار شاهد(FI)و در سه تکرار انتخاب گردید. در هر تیمار میزان عملکرد، ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول خوشه، تعداد دانه پر، وزن هزار دانه، آب مصرفی و میزان بهره­وری آب بر اساس میزان محصول تولید شده در ازای حجم آب مصرف شده(kg/m۳) اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه پر، وزن هزار دانه، آب مصرفی و میزان بهره وری در تیمارهای مختلف اختلاف معنی­دار از لحاظ آماری داشته است. طبق نتایج این آزمایش، اگرچه بیشترین عملکرد در تیمار غرقاب دائم آبیاری بدست آمد، اما کاهش عملکرد در تیمارهای با تنش جزیی (RDI۱۰ وPRD۱۰) ناچیز می باشد، همچنین استفاده از روش خشکی بخشی ریشه(PRD)موجب کاهش چشمگیر مصرف آب و افزایش بهره وری می­شود، به­طوری­که تیمارPRD۱۰موجب ۳۲درصد صرفه­جویی در مصرف آب نسبت به تیمار شاهد شده و بیشترین میزان بهره­وری آب براساس شاخصCPDدر تیمارPRD۳۰ به مقدار۷۲۴/۰کیلوگرم شلتوک بر مترمکعب آب مصرفی محاسبه گردید. براساس نتایج، اعمال خشکی بخشی ریشه در مقایسه با کم­آبیاری تنظیم شده با تنش مشابه ضمن اینکه مصرف آب کمتری داشت، عملکرد و بهره وری آب بالاتری را نشان می­داد، به­طوریکه متوسط مصرف آب تیمارPRD۱۰ در دو سال نسبت به تیمارRDI۱۰حدود ۱۵درصد کاهش داشت درحالی که عملکرد آن بیش از یک درصد و بهره وری آن بیش از ۱۸درصد(متوسط دو سال) بیشتر بود.

آبیاری یک در میان جویچه ها, خشکی بخشی ریشه, کشت روی جوی و پشته, کم آبیاری برنج