ارزیابی عدالت در توزیع مزایای حمل و نقل عمومی بر اساس نیاز و توان تحرک ساکنین

در دهه های اخیر، عدالت در حمل و نقل به عنوان یک پارامتر بسیار مهم در برنامه ریزی حمل و نقل شناخته شده است. در این میانعدالت عمودی که بیانگر عدالت در توزیع مزایا با توجه به نیاز افراد است، بیشتر مورد توجه است. عدالت عمودی نیز خود دو دستهمی شود که دسته اول با توجه به طبقات درآمدی و اجتماعی است و دسته دوم با توجه به نیاز و توانایی تحرک است. در اکثریتمطالعات بررسی عدالت، نوع اول عدالت عمودی در نظر گرفته میشود و بررسی میزان منافع حملونقلی از منزله افراد کم درآمد مورداهمیت است . ولیکن در این تحقیق هدف در نظر گرفتن نوع دوم عدالت عمودی در توزیع مزایای حمل و نقل عمومی است. به عبارتیتوزیع منافع حمل ونقل عمومی با توجه به نیاز و توانایی افراد به تحرک. در این تحقیق، نواحی ترافیکی در شهرها به عنوان واحدهایی درنظر گرفته شدهاند که در آنها، سهم سفرهای انجام شده با حمل و نقل عمومی از میان کل سفرهای روزانه Share of Transit Trips Among the Total Trips(STTATT)) به عنوان معیار استقبال و نیاز افراد هر ناحیه به حمل و نقل عمومی در نظر گرفتهمی شود. در چهارچوب ارائه شده در این مقاله مفهوم توان اتصال به عنوان یک شاخص برای محاسبه دسترسی نواحی ترافیکی(عرضه) استفاده شده است، در این تعریف توان ورودی و خروجی هر ایستگاه حمل و نقل عمومی (اعم از مترو، بی آرتی و اتوبوس) بااستفاده از پارامترهای مربوط به داده های فرکانس، سرعت، ساعت کاری روزانه و حجم ناوگان، فاصله تا ایستگاه بعدی و غیره محاسبهمی شود. بعد از تعیین دسترسی و STTATT هر یک از نواحی ترافیکی، باید دو لیست تهیه شود که در آنها یک بار نواحی ترافیکی براساس STTATT از بالا به پایین مرتب می شوند و یک بار بر اساس میزان دسترسیشان، اگر شماره جایگاه یک ناحیه ترافیکی در این دولیست تطبیق داشته باشد و یا حداقل نزدیک به یکدیگر باشد به این معنی است که عدالت عمودی در این زمینه رعایت شده است ومیزان عرضه و تقاضا در آن ناحیه به یکدیگر نزدیک است و هرچه شماره جایگاه یک ناحیه ترافیکی در این دو ناحیه متفاوت باشد به اینمعنی است که میزان عرضه و تقاضا در آن ناحیه ترافیکی با یکدیگر هماهنگ نیست. بنابراین با استفاده از متدولوژی ارائه شده میتوانمیزان رعایت عدالت عمودی را در عمل برآورد نمود. برای ارزیابی عملکرد چهارچوب ارائه شده، حمل و نقل عمومی شهر تهران موردارزیابی قرار گرفته و نشان داده است که : ۱) ضریب جینی توزیع حمل و نقل عمومی در شهر تهران در وضع موجود ۲۹ / ۰ است و پس ازاتمام بخش هایی که درحال ساخت (۲ خط و ۴۰ ایستگاه) هستند به ۳ / ۰ می رسد؛ ۲) برای افزایش سطح عدالت در حمل و نقل عمومی بایدبا استفاده از حمل و نقل عمومی (اعم از مترو یا اتوبوس) نواحی غربی و جنوبی شهر را به نواحی شمالی شهر متصل کرد.

کلیدواژه ها:

حمل و نقل عمومی ، عدالت اجتماعی ، رفتار سفر ، توسعه پایدار ، تحلیل شبکه