حمید سودائی زاده - گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
فریبا حکم اللهی - گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
امیر حسین ناطقی - گروه زیست شناسی، پردیس علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران
منوچهر محمدی - بخش تحقیق و توسعه، مجتمع طلای موته، میمه، اصفهان، ایران

سابقه و هدف: برخی از فرایندهای صنعتی، معدن­ کاری و استفاده از کودهای شیمیایی و قارچ کش­ ها در کشاورزی امروزی، منجر به رها سازی فلزهای سنگین و همچنین افزایش شوری خاک و آب­ ها می ­شوند به ­گونه ­ای که افزایش سطح جهانی آلودگی به فلزها روند نگران­ کننده ­ای به خود گرفته است. از طرفی وجود یک بیلیون هکتار زمین­ های شور در سراسر کره زمین که تنها با پالایش فیزیکی، شیمیایی و زیستی قابل استفاده در کشاورزی می ­باشند، تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب می­ شوند. وجود معدن­ های بسیار در دنیا وایران و در نتیجه فرسایش خاک و انتشار غبار از سدهای باطله موضوعی نگران ­کننده است. پتانسیل سیانوباکترها در ایجاد پوشش بیولوژیک خاک، جذب فلزهای سنگین و شوری خاک­ها نسبت به روش ­های فیزیک وشیمیایی رایج، از جنبه کاربردی و اقتصادی بودن در حال بررسی می ­باشد.مواد و روش ­ها: در کارخانه طلای موته در نتیجه عملیات استخراج طلا به ­وسیله سیانوراسیون، روزانه پساب و رسوب خاک باطله به­ صورت گسترده ای حاصل می شود. در مهرماه ۹۷ جمع ­آوری نمونه­ های خاک باطله از معدن طلا انجام شد. نمونه ­های خاک باطله معدن جهت شناسایی و رشد ریزجلبک ­ها، در محیط کشت اختصاصی جلبک ­ها کشت داده شد. قبل و بعد از قرارگیری ۵ گرم خاک باطله معدن در معرض ۵/۰ گرم زیست توده سیانوباکتری ­ها، عناصر سدیم، پتاسیم و فلزهای سنگین سرب و کادمیوم خاک باطله اندازه­گیری شد و داده ­ها مورد آنالیز آماری قرار گرفت.نتایج و بحث: پس از کشت خاک معدن، سیانوباکترهای Oscillatoria tenuis C.Agardh ex Gomont ،tenue Gomont Phormidium، Lyngbya aestuarii Liebman ex Gomont و جلبک سبزScenedesmus obliquus (Turpin) Kützing شناسایی شدند. نتایج کشت سیانوباکتری­ های رشته ­ای روی خاک­ های باطله معدن طلا نشان می­ دهد که این ریزموجودات فتوسنتز کننده می ­توانند به راحتی روی خاک­ های باطله آلوده معدن رشد کنند و پوشش بیولوژیک سطحی قابل ملاحظه ­ای را ایجاد کنند. همچنین نتایج نشان داد که O. tenuis، عنصر سدیم را به ­طور معنی ­داری کاهش داده است و P. tenue بیشترین میزان جذب سرب را داشته است و احتمالا با خالص کردن این دو گونه و استفاده جهت رشد روی خاک باطله معدن طلای موته می ­توان معدن را از شوری و عنصرهای سنگین به ­مقدار زیادی پاک سازی و همچنین از فرسایش خاک و انتشار غبار از سد­های باطله جلوگیری نمود.نتیجه ­گیری: با توجه به وجود تعداد فراوان معدن­ های مختلف طلا در دنیا و ایران، استحصال این فلز گران­بها به ­طور وسیعی با استفاده از سیانور صورت گرفته که به ­دلیل سمیت بالا دارای اثرهای سوء محیط زیستی زیادی می­ باشد. انتشار غبار سیانور از سد باطله می­ تواند سلامتی موجودات زنده نزدیک به آن از جمله کارگران معدن، گیاهان و حتی ریزجلبک­ های خاک­زی را تحت تاثیر قرار دهد. با زیست پالایی۱ خاک معدن ­ها می توان فرایند احیای زیستی را با سرعت بیشتری انجام داد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­ دهد که سیانوباکتری­ ها، به ویژه گونه Phormidium tenue، سیانوباکتر مقاوم معدن طلای موته پوشش بیولوژیکی سطحی قابل ملاحظه ای را روی خاک باطله ایجاد می­ کنند و بدین صورت از فرسایش خاک معدن جلوگیری می ­کند.

Phormidium, فلزات سنگین, زیست پالایی, معدن طلای موته