زینب السادات شاه زیدی - زیستشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
سعید حسامی تکلو - زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
لیلا امجد - زیست شناسی، دانشکده ابن سینا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان، اصفهان
حکیمه زالی - استادیار، مرکز تحقیقات پروتئومیکس، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران
علیرضا ایرانبخش - زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

اشعه ماورا بنفش یک عامل غیرزنده مهم است که می تواند تولید متابولیت های ثانویه، از جمله ترکیبات آنتی اکسیدانی در گیاهان را تحریک کند. تخریب لایه ازن و پیامدهای ناشی از  آن ازجمله تابش مستقیم اشعه ماورای بنفش بر کره زمین و اثرات آن بر گیاهان زراعی و داروئی از جمله مباحثی است که مطالعات بسیار کمی روی آن صورت گرفته است. هدف از این پژوهش تاثیر اشعه ماورا بنفش در سطوح مختلف (UV-C: صفر، ۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰، ۴۰۰، ۵۰۰، ۶۰۰ و ۷۰۰ نانومتر) روی فعالیت رنگیزه های فتوسنتزی و صفات بیوشیمیایی گیاه خرفه در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. گیاهان به مدت یک هفته، به صورت یک روز در میان و هر بار به مدت ۳ دقیقه توسط دو لامپ فلورسانس با طول موج ۲۶۰ نانومتر در معرض تابش فرابنفش C (در فاصله ی ۳۰ سانتی متر از منبع نور UV با شدت ۲۷ (وات بر متر مربع) قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه در این پژوهش شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، فنل، فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که تیمار اشعه ماورا بنفش کلروفیل a، b، کلروفیل کل، کاروتنوئید گیاه خرفه نسبت به شاهدکاهش یافت؛ اما تیمار  اشعه ماورا بنفش گیاه خرفه باعث افزایش معنی دار فنل، فلاونوئید و آنتی اکسیدان نسبت به شاهد شد. تاثیر دوزهای مختلف اشعه ماورا بنفش بر فنل و آنتی اکسیدان گیاه خرفه نشان داد که بیشترین و کمترین UV-C به ترتیب در ۷۰۰ و ۱۰۰ نانومتر بود. به طور خلاصه، اعمال تنش نوری فرابنفش به صورت کنترل شده می تواند یک استراتژی جایگزین جدید برای افزایش بهره وری گیاه دارویی خرفه ارائه دهد. تعدیل نور UV-C در سیستم های کشاورزی ابزاری امیدوارکننده برای افزایش تولید محصولات است.

آنتی اکسیدان, عصاره, فلاونوئید, فنل