فاطمه بیدرنامنی - پژوهشکده کشاورزی، پژوهشگاه زابل، دانشگاه زابل، زابل، ایران
سید نجم الدین مرتضوی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
یعثوب شیری - پژوهشکده کشاورزی، پژوهشگاه زابل، دانشگاه زابل، زابل، ایران

ارکیده فالانوپسیس یکی از گونه­های زیبا و تجاری از خانواده ارکیده بوده و تحقیقات در زمینه خواص دارویی آن اندک است. این تحقیق با هدف ارزیابی همبستگی کانونی صفات ریخت­شناسی و فیتوشیمیایی پنج رقم ارکیده فالانوپسیس شامل ‘Dubrovnik’، ‘Memphis’، ‘Andorra’، ‘Bucharest’ و ‘Nottingham’ انجام شد. اندام­های برگ و ریشه حاصل از کشت بافت بذر ۵ رقم ارکیده در محیط کشت Chen در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل در سال ۱۳۹۹ برداشت شد. فاکتورهای تعداد ریشه، طول ریشه، تعداد برگ و طول برگ اندازه­گیری شد. پس از تهیه عصاره اتانولی برگ و ریشه میزان فنول کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی و در نهایت همبستگی کانونی بین صفات مورفولوژی و فیتوشیمیایی محاسبه شد. نتایج نشان داد که دو متغیر کانونی اول معنی­دار می­باشد و متغیر سوم معنی­دار نشد. اولین متغیر کانونی دارای بیشترین مقدار ویژه ۸۳/۶۵ است و متغیر دوم و سوم کانونی به ترتیب دارای ۵۹/۴ و ۱۰/۰ مقادیر ویژه است. با توجه به نتایج این تحقیق، متغیر کانونی اول با بالاترین مقادیر ویژه، مربع همبستگی کانونی و بیشترین درصد تجمعی باید در تمام صفات ریخت شناسی و فیتوشیمیایی مورد بررسی قرار گیرد. متغیرهای کانونی معنی­دار در صفات ریخت شناسی، ۹۴ درصد از واریانس کل متغیرهای فیزیولوژیک را برازش می­کند. در حالی که متغیرهای کانونی معنی­دار در صفات فیتوشیمیایی ۱۰۰ درصد از واریانس صفات فیتوشیمیایی را برازش می­کند. با توجه به نتایج به دست آمده و درصد بالای برازش در صفات فیتوشیمیایی می­توان نتیجه گرفت صفات فیتوشیمیایی می­توانند با دقت بیشتری همبستگی بین صفات را بیان کنند. همچنین معنی­داری همبستگی کانونی بین دو گروه متغیر، ارتباط بین صفات فیتوشیمیایی و ریخت­شناسی پنج رقم ارکیده فالانوپسیس را نشان داد. به طورکلی آنالیز نتایج این تحقیق نشان داد ارقام ارکیده دارای ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی بالایی بوده و بالاترین قدرت مهار رادیکال­های آزاد را در همبستگی کانونی داشته­اند، می­توان از آن­ها به عنوان دارو استفاده کرد.

خاصیت دارویی, فنول, متابولیت ثانویه, مورفولوژی