جواد قاسمی - عضور هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی
علیرضا توکلی - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

یکی از موضوعات مهم در برنامه های ترویجی، ارزیابی اثربخشی است. بر این اساس، به منظور ارزیابی اثربخشی سایت های جامع الگویی طرح احیای اراضی استان های خوزستان و ایلام، از الگوی ارزیابی اثربخشی کریک پاتریک طی دو سال استفاده شد. جامعه آماری شامل اعضای این سایت ها (۵۰۰۰N= ) بودند که ۴۵۳ نفر از آنها با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان و روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها در سطوح اول (واکنش) و سوم (رفتار) پرسشنامه و در سطح دوم (یادگیری) آزمون بود. سنجش روایی صوری پرسشنامه ها، از طریق پانل متخصصان انجام و قابلیت پایایی پرسشنامه ها نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS۲۲ انجام شد. یافته های تحقیق در «سطح واکنش» نشان داد که رضایت پاسخگویان از بعد مدرس بالاتر از ابعاد سازماندهی و محتوا بود. همچنین، بیشترین رضایت در این مرحله مربوط به سایت های دامی و کمترین میزان مربوط به سایت های نخیلات بود. نتایج حاصل از سنجش «سطح یادگیری» نشان داد که تفاوت نمره بهره برداران در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون دارای تفاوت معنی دار بود و نمره پس آزمون بیش از دو برابر نمره پیش آزمون بود. سنجش «سطح رفتار» بهره برداران نیز نشان داد که تکنیک های ارائه شده در زمینه «تغذیه» قابلیت استفاده بیشتری داشته است. همچنین، میزان رضایت پاسخگویان از آموزش های ارائه شده در سایت های نخیلات پایین تر از سایر سایت ها بود. بهطور کلی، میزان رضایت بهره برداران از فعالیت های ترویجی، مطلوب و میزان دانش و مهارت آنها پس از اجرای دوره ها به شکل قابل توجهی ارتقا یافته بود.

ارزیابی اثربخشی, سایت جامع الگویی, الگوی کریک پاتریک, استان های خوزستان و ایلام