تاثیر نوع پوشش گیاهی و ویژگی های شیمیایی خاک بر میزان کربن آلی در خاک عرصه های پخش سیلاب ایستگاه کوثر

مقدمه و هدف: افزایش کربن­ آلی خاک نه تنها، باعث ترسیب کربن جوی می­شود بلکه اغلب، فرایندها و ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را بهبود می ­بخشد. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر نوع پوشش­ گیاهی و ویژگی­های شیمیایی خاک بر میزان کربن­ آلی خاک در سال ۱۳۹۸ در عرصه­ های پخش سیلاب ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا (استان فارس) انجام شد. پخش ­­سیلاب برای تغذیه­ ی آبخوان­ها از سال ۱۳۶۱ در پهنه ­ای به ­وسعت ۲۰۳۴ هکتار در این دشت اجرا شده­ است. مواد و روش­ها: کاربری­های مورد بررسی عبارت بودند از: جنگل دست­ کاشت آکاسیا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دست­کاشت اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست­ کاشت آتریپلکس [Atriplex lentiformis (Torr.) (Wats.)] و مرتع طبیعی که همگی از طریق پخش ­سیلاب آبیاری می­شوند. با نمونه ­برداری مرکب در سه تکرار از خاک زیر­پوشش کاربری­های مختلف (عمق ۳۰-۰ سانتی­متر)، ۱۳ ویژگی شامل: اسیدیته­ ی گل ­اشباع (pH)، قابلیت هدایت­ الکتریکی عصاره­ی ­اشباع (ECe)، کربنات کلسیم، درصد کربن­ آلی، درصد نیتروژن­­کل، نسبت C/N، فسفر و پتاسیم قابل جذب، سدیم، کلسیم و منیزیم عصاره­ ی اشباع، کلسیم+منیزیم و نسبت جذب سدیم (SAR)، اندازه­ گیری و محاسبه شدند. پس از اطمینان از نرمال بودن داده­ ها به وسیله­ ی آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، داده ­های به ­دست آمده در قالب طرح آماری بلوک­های کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگین­ها با آزمون توکی در سطح پنج درصد مقایسه شدند. یافته­ ها: نتایج تحلیل واریانس داده ­ها نشان­ داد که از میان متغیر­های بررسی شده، تاثیر تیمار (نوع پوشش­ گیاهی) بر تمام ویژگی­ها (به­ جز SAR) در سطح یک و پنج درصد معنی­دار شده است. برای ارائه­ ی مدل، از روش رگرسیون گام ­به­ گام استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای نسبت C/N، نیتروژن­کل و ECe، بر میزان ­کربن ­آلی خاک موثر هستند و ۹۹/۷ درصد از تغییرات آن را توجیه می­کنند. با توجه به ضرایب استاندارد شده در معادله­ی رگرسیون، به ­ازای افزایش هر واحد نسبتC/N ، مقدار ۰/۹۳۹ واحد و به ­ازای هر واحد نیتروژن­کل، مقدار ۰/۳۳۸ واحد و با افزایش هر واحد EC، مقدار ۰/۱۰۹ واحد به میزان ­کربن­ آلی افزوده می­شود. نتیجه ­گیری: در مجموع، شناخت عوامل موثر بر ذخیره­ی ­کربن ­آلی در خاک، می­تواند باعث ارائه­ ی راهکارهای مدیریتی مناسب برای افزایش میزان کربن آلی­ و توسعه­ ی ظرفیت ذخیره ­ی کربن در خاک شده، حاصل­خیزی خاک را بهبود بخشیده و اثرات منفی تغییر ­اقلیم را تا حد زیادی کاهش دهد.

کلیدواژه ها:

Flood spreading ، Kowsar station ، Organic carbon ، Soil chemical properties ، Vegetation cover ، ایستگاه کوثر ، پخش سیلاب ، کربن آلی ، پوشش گیاهی ، ویژگی های شیمیایی خاک