برآورد ارزش اقتصادی حفاظت از مواد مغذی خاک در بوم سامانه های جنگلی زاگرس (مطالعه موردی: حوزه آبخیز نوژیان خرم آباد)

مقدمه و هدف: خاک یکی از مهم­ترین منابع طبیعی هر کشور است که در حال حاضر هیچ گونه جای­گزین مطرح برای آن وجود ندارد. یکی از مهم­ترین خدمات و کارکردهای بوم­ سامانه جنگلی، ممانعت از فرسایش خاک و افزایش قدرت نگه­داشت مواد مغذی در آن است که این موضوع بخصوص در مناطق پر شیب و کوهستانی از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. در این پژوهش یکی از مهم­ترین کارکردها و خدمات جنگل، یعنی کارکرد حفظ و نگه­داری عناصر غذایی خاک در جنگل­های حوزه­ ی آبخیز نوژیان در استان لرستان ارزش ­گذاری شده است. مواد و روش­ها: بدین منظور ابتدا میزان فرسایش و رسوب در منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل پسیاک اصلاح شده در وضعیت موجود بررسی شد. مدت زمان آزمایش حدودا یک­سال طول کشید. با تدوین دو سناریو مبنی بر تبدیل جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش ۳۰ تا ۵۰ درصد به زمینی بدون پوشش از طریق امتیازدهی به مدل، تغییرات در میزان فرسایش و رسوب تخمین زده شد. در ادامه با انجام نمونه برداری از خاک و تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی میزان مواد مغذی خاک تعیین شد. سپس با در نظر گرفتن اختلاف میزان فرسایش در وضعیت جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش ۳۰ تا ۵۰ درصد و زمینی بدون پوشش و مقدار هر یک از عناضر مغذی در خاک مقدار هدر رفت عناصر مغذی خاک محاسبه شد. سپس با بکارگیری روش هزینه جای­گزینی، ارزش خدمت نگه­داری از مواد مغذی خاک بوم ­سامانه جنگلی برآورد شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد که هر هکتار جنگل در منطقه مورد مطالعه می­تواند سالانه ۰/۰۹کیلوگرم فسفر، ۲/۶۰ کیلوگرم پتاسیم و ۳۷/۸۹ کیلوگرم ازت به ارزش تقریبی ۳۲۸/۴۷ هزار ریال در هکتار را حفظ و از هدر رفتن آن در اثر فرسایش جلوگیری کند. نتیجه­ گیری: برآورد ارزش این خدمت بوم­ سامانه ­ای در جنگل های زاگرس حاکی از نقش بسیار موثر بوم ­سامانه­ های جنگلی در کنترل فرسایش و حفاظت از مواد مغذی خاک دارد. تفاوت آشکار میان میزان فرسایش در وضعیت طبیعی نسبت به حالت تخریب جنگل نشان از  نقش کلیدی جنگل در کنترل فرسایش خاک است. همچنین تفاوت آشکار میان برآوردهای مربوط به زیرحوضه های مختلف حاکی از رابطه موثر میان ساختار و عملکرد بوم ­سامانه است. ارزش­گذاری خدمات بوم ­سامانه ­ای می­تواند اطلاعات دقیق تری را در اختیار مدیران و برنامه ریزان به منظور حفاظت از منابع طبیعی قرار دهد و منجر به تدوین برنامه هایی دقیق تر در این زمینه شود.  

کلیدواژه ها:

Economic valuation ، MPSIAC model ، Replacement cost method ، Soil erosion ، ارزش گذاری اقتصادی ، روش هزینه جای گزینی ، فرسایش خاک ، مدل ام پسیاک