فاطمه قدرتی - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه حضرت معصومه قم

تجربه مادری، به عنوان حقی طبیعی، قابل سلب نیست؛ اما در مواردی حق فرزندآوری زوجه در تقابل با مصالح اجتماعی، سلامت کودک، حقوق جنسی زوج یا اشتراط عدم فرزندآوری از سوی زوج قرار می گیرد و قانونا می توان زوجه را از این حق محروم ساخت. در هریک از این موارد، بررسی تبعات تربیتی و اخلاقی محروم سازی زن از احساس مادری و تبیین راهکارهای موجود برای عدم محروم سازی او با استفاده از اثرگذاری قواعد اخلاقی در قواعد حقوقی، هم در خانواده و هم جامعه حائز اهمیت خواهد بود.لذا در این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه ای، ضمن تبیین جایگاه و اهمیت حق مادری، ابتدا موارد مجاز محرومیت از این حق تبیین شد و نهایتا در دو مورد، به رغم استحقاق زوج یا سیاست های کنترلی جمعیت بر عدم فرزندآوری، می توان با عنایت به جایگاه برتر قواعد تربیتی و اخلاقی، حق زوجه را مقدم داشت: ۱. توجه به اقتضائات تربیتی و اخلاقی جایگاه ریاست مرد بر خانواده و انتظار مدارا و سازش با زوجه در زمانی که عدم فرزندآوری موجب حرج و سختی زوجه باشد؛ ۲. زمانی که در کنترل برخی معضلات اجتماعی همچون بیماری های واگیردار، فحشا و... به جای تاکید بر سیاست های کاهش جمعیت و محروم نمودن زوجین از فرزندآوری، با تاکید بر حاکمیت قواعد تربیتی و اخلاقی در مراودات زنان و مردان، مانع برخی معضلات اجتماعی شد. البته در تقابل حق فرزندآوری با بهداشت عمومی و سلامت کودک، دولت ها نمی توانند امری عمل کنند و در راستای ایمن سازی روابط جنسی، زوجین را به عقیم سازی مجبور سازند. 

فرزندآوری, حقوق زوج, حق سلامت کودک, مصالح اجتماعی, و حاکمیت قواعد تربیتی و اخلاقی