تاثیر آموزش سواد رسانه ای بر میزان استفاده از شبکه های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش آموزان دوره دوم متوسطه

پیشینه و اهداف: نوجوانی، گذر از مرحله کودکی به بزرگسالی است که در آن بلوغ جسمانی، عاطفی و اجتماعی رخ می دهد و توانایی های ذهنی و قابلیت های شناختی و عاطفی نوجوان شکل می گیرد. طبق بررسی ها، کودکان و نوجوانان بیش ترین مخاطبین رسانه ها را تشکیل می دهند و از این رو می توان گفت رسانه ها و شبکه ها اجتماعی نقش مهمی در جامعه پذیر کردن نوجوانان دارد. برای حفظ و مصونیت نوجوانان از صدمات فرهنگی و عقیدتی رسانه ها، دو روش وجود دارد: یکی سانسور فناوری-های اطلاعاتی و دیگری افزایش دانش و مهارت نوجوانان در رویارویی با رسانه ها (سواد رسانه ای). هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر آموزش سواد رسانه ای بر میزان استفاده از شبکه های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی بود.روش ها : روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و با استفاده از طرح پیش آزمون–پس آزمون با گروه کنترل انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر سنگان در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ بودند (۷۰۵= N). بر اساس معیارهای ورود به پژوهش، تعداد ۳۰ نفر از این دانش آموزان به صورت هدفمند گزینش شدند و به صورت تصادفی دردوگروه ۱۵ نفره آزمایش و گواه جایگزین گردیدند. ابزار مورد استفاده جهت اجرای پیش آزمون برای هر دو گروه عبارت بود از: از پرسشنامه وابستگی به شبکه های اجتماعی رضایی (۱۳۹۴) و پرسشنامه بلوغ عاطفی یاشویر سینگ و بهارگاوا (EMS). سپس گروه آزمایش در یک دوره ۴ ماهه و طی ۸ جلسه آموزش سواد رسانه ای دریافت نمودند. گروه کنترل هیچ نوع آموزشی در این مدت دریافت نکردند. بعد از سپری شدن این دوره ۴ ماهه، هر دو گروه در پس آزمون مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش، از روش آماری تحلیل کوواریانس با نرم افزار spss-۲۲ استفاده شد.یافته ها: یافته های توصیفی تحقیق حاضر نشان داد از نمونه ۳۰ نفری دانش آموزان دوره دوم متوسطه سال تحصیلی ۹۸ -۱۳۹۷ شهر سنگان که بر اساس معیارهای ورود به پژوهش به صورت هدفمند گزینش شدند، ۱۵ نفر پسر و ۱۵ نفر دختر بودند. از کل این تعداد ۸ نفر در سال دهم و ۱۲ نفر در سال یازدهم و ۱۰ نفر در سال دوازدهم دوره دوم متوسطه مشغول به تحصیل بودند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش سواد رسانه ای به طور معناداری منجر به کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش آموزان در پنج عامل کلی از عدم بلوغ عاطفی (عدم ثبات عاطفی، بازگشت عاطفی، ناسازگاری اجتماعی، فروپاشی شخصیت و فقدان استقلال) در گروه آزمایش شد. نتیجه گیری: به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان دهنده تاثیر مثبت و معنادار آموزش سواد رسانه ای در کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش آموزان بود. به عبارت بهتر، دانش آموزان با شرکت در جلسات آموزش سواد رسانه ای توانستند حضور خود در شبکه های اجتماعی را کاهش داده و همچنین بلوغ عاطفی نیز در آنها بهبود یابد. لذا می توان گفت آموزش سواد رسانه ای به نوجوانان، می تواند تا حد زیادی از بروز مشکلات و آسیب های روانشناختی آنها بکاهد. سواد رسانه ای با تکیه بر فواید و مزایای خود با تجهیز دانش آموزان (رشد و ارتقای مهارت های تفکر انتقادی) در خصوص پردازش پیام های رسانه ای، امکان استفاده درست و هوشمندانه آنها از رسانه ها در فضای جهانی شدن و جامعه اطلاعاتی را فراهم می کند. سواد رسانه ای همچنین باعث افزایش آگاهی اجتماعی، تصمیم گیری مسئولانه و مهارت های اجتماعی مانند اشتراک، همدلی و مهربانی می شود. همچنین سواد رسانه ای با بهزیستی کامل روانی در ابعاد مختلف پذیرش خود، ارتباط مثبت با دیگران، خود مختاری، تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی و عاطفی ارتباط دارد در نتیجه سواد رسانه ای سبب بهبود بلوغ عاطفی می شود. این پژوهش بطور همزمان به بررسی نقش سواد رسانه ای بر بهبود بلوغ عاطفی و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در یک جمعیت مشخص به صورت همزمان پرداخته است. محدودیت زمانی و مکانی برای اجرای یک دوره پیگیری دو تا سه ماهه جهت بررسی دوام تاثیر مهارت آموزی سواد رسانه ای، از محدودیت های این پژوهش بود.

کلیدواژه ها:

سواد رسانه ای ، شبکه های اجتماعی ، بهبود بلوغ عاطفی