مارال دیبایی - تهران - مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی رازی شهر ری

کودکان بخش مهم هر اجتماع به شمار می روند، کانونهای خانوادگی را گرمتر و والدین را به آینده امیدوار می سـازند . زمـانی که فاجعه ای روی می دهد، نه تنها گرمی و شور خانوا دگی از دست می رود، بلکه کودک نیـز همچـون والـدین خـویش دچـار ضربه های روانی می شود و ممکن است به روشهای گوناگون از پدر و مادر جدا شود . ایـن جـدایی هـ ا خـود تـأثیر ضـربه را دو چندان می کند و کودک را بیش از پیش درمانده و ناتوان می سازد . توجه به ضربه های روانی شـوک آور ا ز دیربـاز مـورد نظـر بوده است . در مطالعاتی که در مورد اختلال های روانی کودکان انجام شده، نقش ضربه های روانی، و بـویژه ضـربه هـای روانـی دوران کودکی ، همواره مورد توجه بوده و با اهمیت تلقی شده است . ضربه های روانی کودکی را می توان چنین تعریف کرد، » ضربه روانی کودکی ، نتیجه روانـی یـک اتفـاق و مـصیبت ناگهـانی و خارجی یا یک سلسله از مصائب و حوادث است که به طور موقت کودک و نوجوان را ناتوان ساخته و عملیات دفاعی و مقابله ای معمولی گذشته وی را درهم شکسته و فرو ریخته است .« می توان ویژگیهای عمده ضربه های روان شناختی دوران کودکی را با مؤلفه های زیر مشخص کرد : یادآوری و حافظه تکراری بینایی یا سایر یادآوری های تکراری - رفتارهـای تکـراری - ترسـهای ویـژه ضربه - تغییر نگرش درباره مردم، زندگی و آینده - علائم روان شناختی ضربه های روانی دوران کودکی عبارتند از : فرو نشانی فکر، مشکلات خواب، پاسخ از جا پرید ن و تکان خوردن، ترس،پسرفتهای رشدی، هراس، تحریک پذیری و گوش به زنگی بسیار زیاد . کودکان به هنگام فاجعه دچار ترس و تهدید مستقیم و غیر مستقیم می شوند و به هماننـد سـازی بـا واکنـشهای والـدین مـی پردازند و یا در پاسخ به والدین واکنشهای همانند سازی نشان می دهد . درک تهدید و احساس در معرض خطر بودن زنـدگی از یک طرف، و استفاده کمتر کودکان از انکار از طرف دیگر موجب می شود تا کودک از فاجعه تأثیر بپذیرد . واکنشهای کودکان به فاجعه ها را می توان در دو دسته کلی بررسی کرد : واکنش کودکان به فقدان های تنـشی از فاجعـه هـا - پاسخ های کودکان به عنوان قربانیان مستقیم فاجعه ها بنابراین، بطور کلی می توان عنوان کرد که کودکان یکی از گروههـایی هستند که تحت تأثیر فاجعه ها قرار می گیرند و این تأثیرات مکن است به گونه ای منفی بـر رشـد آنهـا مـوثر افتـد . علایـم و تجارب کودکان فاجعه دیده با توجه به سن و سطح رشدی آنها متفاوت است . اما واکنشهای رفتاری و ضربه ای، ترسـهای ویـژه فاجعه که معمولاً در برخورد با عواملی مشابه با عامل فاجعه زا، ابراز مـی شـوند و نیـز پرخاشـگری و رفتارهـای مخـرب و ضـد اجتماعی از عمده ترین علایم مشاهده شده در کودکان فاجعه دیده است .