حسین عبدالمحمدی - گروه تاریخ اهل بیت (ع)جامعه المصطفی (ص) العالمیه قم، قم، ایران
اسدالله رحیمی - دکتری تاریخ اهل بیت علیهم السلام جامعه المصطفی (ص) العالمیه

از چند دهه به این سو، نوع جدیدی از مطالعات با عنوان «تاریخ فکر» در دنیای غرب مطرح گردیده که با بهره گیری از روش نوین تاریخی، به بررسی چگونگی شکل گیری و روند تطور اندیشه های جریان های فکری جهان اسلام در قرن های نخستین، اهتمام ورزیده است. برخی از نویسندگان مسلمان نیز، همین شیوه را در زمینه ی نحوه ی نگرش شیعیان اولیه نسبت به مساله ی امامت و اوصاف امامان، به کارگرفته اند که کتاب مکتب در فرآیند تکامل نمونه ی بارز آن هاست. براساس تلقی این کتاب – که در حوزه ی تاریخ فکر اصحاب ائمه پدید آمده است -، آموزه ی علم غیب (= علم لدنی) و دیگر ویژگی های قدسی امامان در اندیشه ی اصحاب ائمه جایگاهی نداشته و از مجعولات غلات و مفوضه به شمار می آیند. روش تاریخی - که کتاب یادشده براساس آن پی ریزی شده است -، تلاشی است روشمند به منظور کشف واقع از طریق بهره گیری از ابزار شواهد و قراین. این روش، از معیارها و شاخصه های معینی تبعیت می کند که بایستی در هر پژوهش تاریخی توجه قرار گیرند؛ زیرا عدم التزام به این معیارها، نتایج گمراه کننده ی به دنبال خواهد داشت.مقاله ی حاضر، بر اساس معیارهای روش تاریخی و تاریخ تفکر، به بررسی روش تاریخی کتاب مکتب در فرایند تکامل در موضوع علم غیب ائمه پرداخته و نشان داده است که مولف محترم، از معیارهای روش تاریخی، فاصله گرفته و در روند پژوهش، با اصول و ضوابط روش تاریخی و تاریخ تفکر، هم سویی نداشته است.

: مدرسی طباطبایی, مکتب در فرایند تکامل, روش تاریخی, تاریخ فکر, علم غیب امام