مصطفی احمدی فر - استادیار جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان
ناظم بابایو - کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان

تهذیب نفس یکی از مهم ترین سفارشات قرآن کریم و تضمین کننده سعادت انسان است. به همان میزان می توان گفت روش هایی که موجب تهذیب نفس می شود از اهمیت بسزایی برخوردارند. این پژوهش درصدد است با بررسی آیات قرآن کریم و بررسی آرای مفسران به ویژه علامه طباطبایی با روش تحلیلی، استنتاجی، مهم ترین روش های تهذیب نفس را مورد احصاء و بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان می دهد، هر چند به صورت مستقیم در منابع مورد استناد، سخنی از «روش» تهذیب نفس در آن ها به میان نیامده است، اما روش های «یاد خدا»، «شناخت نفس»، «عبرت آموزی»، «یادآوری نعمت ها»، «انذار»، «تبشیر» و «یاد مرگ» از مهم ترین روش های تهذیب نفس به شمار می روند که از این منابع قابل استنباط و استنتاج هستند. از میان روش های مذکور بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی «روش انذار» دارای آثار بیشتر و موثرتری نسبت به «روش تبشیر» است و «یاد مرگ» یکی از مهم ترین روش هایی است که در زندگی انسان تاثیرگذار است. بر اساس فرمایش علامه طباطبایی قرآن کریم برای دستیابی به اخلاق حسنه و تهذیب نفس، مسیر و روش رفع صفات ناپسند اخلاقی را فراروی انسان قرار داده است. به باور علامه روش قرآن کریم، روش منحصر به فردی است که نه در تعالیم کتاب های آسمانی پیشین از آن نشانی وجود دارد و در نه در دیدگاه حکمای الهی مانند آن یافت می شود.

تهذیب نفس, روش های تربیتی, علامه طباطبایی, نفس, تفسیر المیزان