داریوش رحمانیان

فکر احداث راه آهن در ایران از اوایل دوره­ ناصری به این سوی مطرح بود و بتدریج رشد و گسترش یافت. هم مهندسان، شرکت­ها و سرمایه­گذاران خارجی به شکل­های گوناگون در سده­ ۱۹ م. این فکر را مطرح کردند و طرح­هایی در این زمینه ارایه دادند و هم دولت های روس و انگلیس و بعدها آلمان در آن دوره هر یک به طریقی به مساله­ی راه آهن ایران توجه کردند و با طرح­ آن درگیر شدند. از دیگر سو، پاره­ای از مصلحان و نوگرایان و ترقی­خواهان ایرانی بر اهمیت راه آهن تاکید کردند و بعضا حتی راه نجات ایران را در آن می دیدند و فکر احداث راه آهن را به مساله­ای مهم در اندیشه و عمل و برنامه­های اصلاحی ایرانیان روزگار قاجار تبدیل کردند. با این حال طرح­های راه آهن در ایران یکی پس از دیگری نافرجام ماند و جز چند خط آهن پراکنده و محلی، که آن هم عمدتا در ارتباط با اهداف و منافع قدرت های بیگانه احداث شد، ایران نصیب چندانی از این اختراع و موهبت عصر جدید نداشت و احداث راه آهن سرتاسری ایران تا دوره­ی رضاشاه به تعویق افتاد. مقاله­ی حاضر می­کوشد، ضمن ارایه­ گزارشی کوتاه از مسایل یاد شده، علل و عوامل تاخیر و تعویق یاد شده را دریابد و به پرسشی از چرایی و چگونگی آن پاسخ گوید.

راه آهن, ترقی, اصلاحات, قاجاریه, سیاست بیگانه