زهرا انصاری - عضو هیات علمی/ دانشگاه هرمزگان
اسداله نوروزی - عضو هیات علمی/ دانشگاه هرمزگان
مریم قره خانیان - ارشد

چکیده یکی از ویژگی­های غزل سعدی، حضور هم زمان دو مفهوم «عشق» و «جنگ» در بافت شعر عاشقانه یا به تعبیر دیگر خلق تصاویر عاشقانه با استفاده از واژگان، تعابیر، و تصاویر جنگی است. در این مقاله ضمن ارائه­ی داده­های آماری دراین خصوص، به بررسی دلایل حضور و بسامد قابل توجه واژگان و ترکیبات جنگی در غزل عاشقانه­ی سعدی پرداخته شده است. درمجموع ۶۳۷ غزل، ۱۰۱۴ مورد واژگان و ترکیبات جنگی همچون: خون، کشتن، شمشیر، تیغ، تیر، ناوک، خدنگ، کمان، کمند و غیره مشاهده می­شود. در بررسی دلایل این موضوع، موارد مطرح شده در این پژوهش ازاین قرار است: الف: پشتوانه­ی اسطوره­ای ایزدبانوان عشق و جنگ در گستره­ی فرهنگی ایران، بین النهرین، یونان و روم و ادامه­ی این الگو در فضای شعری پیش از سعدی ازجمله الگوی «معشوق جنگجو» در ادبیات حماسی، غنایی و عامه؛ ب: اوضاع تاریخی، اجتماعی و سیاسی عصر سعدی با تاکید بر حمله­ی مغول و تاثیرات آن بر فضای شعر فارسی؛ ج: عوامل اجتماعی ازجمله سابقه­ی حضور غلامان ترک و رواج «شاهدبازی» در گستره­ی فرهنگی و شعری زمان سعدی و پیش از آن؛ د: تداعی معانی به عنوان مفهومی مشترک میان روان شناسی و ادبیات و نقش آن در گسترش و تکرار واژگان و ترکیبات جنگی در شعر عاشقانه­ی سعدی.          

واژه های کلیدی: غزلیات سعدی, عشق, جنگ, معشوق جنگجو