حیدر جانعلیزاده چوب بستی - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه مازندران
اکبر علیوردی نیا - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه مازندران
شیوا پورقاضی - کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

دو هدف در این مطالعه دنبال شده است: ۱. بررسی وضعیت تمایل به برون کوچی اعضای بنیاد ملی نخبگان استان مازندران و ۲. علل و زمینه های اجتماعی موثر بر گرایش به برون کوچی نخبگان علمی. نظریه «جاذبه و دافعه لی» چارچوب نظری این تحقیق بود. مبتنی بر این چارچوب و استفاده از تحقیقات تجربی موجود و نیز مشاوره با متخصصان، پرسشنامه این مطالعه ساخته شد (اعتبار سازه ای و صوری). پایایی مقیاس ها با استفاده از آلفای کرونباخ تایید شده است. پس از سه مرحله پیگیری، ۴۰ نخبه علمی به درخواست ایمیلی واکنش نشان دادند. نتایج حاصل از ۳۲ پرسشنامه پرشده، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان دادند بیش از نیمی از نخبگان مشارکت کننده در این مطالعه (حدود ۵۴ درصد) تمایل به ماندن در ایران داشته اند و بیش از یک چهارم این شرکت کنندگان (۲۵/۴۵ درصد) مایل به مهاجرت بودند. تمایل به برون کوچی نخبگان علمی به شرایط و عملکرد عاملان اجتماعی در داخل و خارج کشور مربوط می شود. از نظر جمعیت مورد بررسی برایند پایین بودن جاذبه مبدا و بالا بودن دافعه مبدا و جاذبه مقصد سبب تمایل به برون کوچی نخبگان است. در میان عوامل کششی، فرصت های اشتغال، بااهمیت ترین جاذبه ای است که پاسخگویان را متمایل به مهاجرت می کند و دو عامل نامساعدبودن زمینه برای ادامه تحصیل و پ‍ژوهش و عدم قدردانی کافی از نخبگان علمی مهم ترین دافعه هایی هستندکه سبب تمایل به مهاجرت این نخبگان می شوند.  

تبیین جامعه شناختی, نخبگان علمی, فرار مغزها, تمایل به برون کوچی, عوامل اجتماعی